ރުހުން ނެތީސް، މީހެއްގެ ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހެދިދާނެތަ؟

މީގެ 15 އަހަރު ކުރިން 2007 ވަނަ އަހަރު މާލޭގެ ފަޅު ތެރޭގައި މަރުވެފައި އޮއްވާ ފެނުނު ހުސައިން ސޮލާހްގެ މަރަކީ ރާއްޖޭގައި ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހަދަން ފެށުނު މަޝްހޫރު ހާދިސާ އެވެ. ފުލުހުންގެ ބަންދުގައި ހުރެފައި ބަންދުން ދޫކޮށްލިތާ މާ ގިނައިރުތަކެއް ނުވަނީސް، ހުސައިން ސޮލާހް މަރުވެފައި އޮއްވާ ފެނުމާއި އޭނާއަށް އަނިޔާކުރިކަމުގެ ތުހުމަތު ދެ ފުލުހެއްގެ މައްޗަށް ކުރެވުނު ހިސާބަކީ ތުހުމަތުގެ އިނގިލި އަމާޒުވެ، އޭނާގެ މަރުގެ ސަބަބު ދެނެގަތުމަށްޓަކައި ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހަދަން މަޖުބޫރުވި ހިސާބެވެ.

ރާއްޖޭގައި އޭގެ ފަހުން ދޭތެރެދޭތެރެއިން މަރުގެ މައްސަލަތަކުގައި ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހަދަ އެވެ. ނަމަވެސް އާއިލާގެ ނުރުހުމުގައި ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހެދުމުގެ މައްސަލަ ފެންމަތިވީ ދާދި ފަހުން ފުލުހުން ހައްޔަރު ކޮށްގެން ގެންދަނިކޮށް މަރުވި އަބްދުﷲ ރަޝީދުގެ މަރާ ހިސާބުންނެވެ.

ފުލުހުންގެ ގާނޫނު ބުނާގޮތުން މީހަކު މަރުވުމަށް މެދުވެރިވި ސަބަބު ދެނެގަތުމަށްޓަކައި ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހެދޭނީ ކޯޓު އަމުރެއް އޮވެގެންނެވެ. ޖިނާއީ އިޖްރައާތު ގާނޫނުގެ ދަށުން ވެސް އެ ބާރު ފުލުހުންނަށް އޮވެ އެވެ. އެކަމަކު ޖިނާއީ އިޖްރައާތުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހަދާއިރު ކޯޓު އަމުރެއް ބޭނުމެއް ނުވެ އެވެ.

"ހާއްސަ ހާލަތްތަކުގައި ބޮޑީއަކީ ފުލުހުންގެ އެއްޗެއް"

ޖިނާއީ ގާނޫނުގެ ދަށުން އެކުލަވާލާފައިވާ ގަވާއިދު ބުނާގޮތުން ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހަދަން ހުއްދަ ދޭނީ ޕޮލިސް ކޮމިޝަނަރެވެ. މަރުވުމަށް ފަހު އެ މީހެއްގެ ހަށިގަނޑަކީ އާއިލާ އާއި ވާރިސުންގެ ހައްގެއް ކަމަށް ވިޔަސް، އެ އިން އެއްވެސް ގާނޫނެއްގައި އާއިލާގެ ހުއްދަ ހޯދުމުގެ ވާހަކައެއް ނެތެވެ. ކޯޓުން ވެސް ނިންމީ އެގޮތަށެވެ.

ޖިނާއީ އަދުލުގެ ނިޒާމުގައި އިސްކޮށް ހަރަކާތްތެރިވާ ބޭފުޅަކު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ކޯޓު އަމުރެއް އަދި އާއިލާގެ ހުއްދައެއް ނެތި، ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހުއްދަ ވަނީ ގަވާއިދުގައި ބުނާ ވަރަށް ހާއްސަ ހާލަތުތަކެއްގައި އެކަންޏެވެ. މީހުން މަރުވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު އޭގެ ތެރެއަށް ފުލުހުންނަކަށް ނުވަދެވޭނެ އެވެ.

"ރާއްޖޭގައި މީހަކު މަރުވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު ފުލުހުންނަށް ޑޮކްޓަރުން އަންގާކަށް ވެސް ނުޖެހޭ. ގަވާއިދުގައި މި ބުނާ ވަކި ހާލަތްތަކެއްގައި އެކަނި ފުލުހުންގެ ދައުރު މި އަންނަނީ އަދި ފުލުހުންނަށް އަންގަން ޖެހެނީ ވެސް،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"ގަވާއިދުގައި މި ބުނަނީ ހަތް ހާލަތުން ކުރެ ހާލަތެއްގައި ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހެދިދާނެއޭ. އެ ހާލަތުގައި ބޮޑީއަކީ ފުލުހުންގެ އެއްޗެއް."

މަރުވި ސަބަބު އެނގޭއިރު ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހަދަނީ ކީއްވެ؟

ދެން އޮތީ މީހަކު މަރުވި ސަބަބު ޑޮކްޓަރުގެ ރިޕޯޓުން އެނގެން އޮންނަ ހާލަތްތަކުގައި ޕޯސްޓްމޯޓަމެއް ހެދުމުގެ ބޭނުމެއް އެބައޮތްތޯ ކުރެވޭ ސުވާލެވެ. މިހާރު ފެންމަތިވެގެން އުޅޭ މައްސަލާގައި ވެސް، އެންމެ ފާޑުކިޔުން ބޮޑުވެފައިވަނީ ފުލުހުންގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި ހުއްޓާ އެ މީހާ މަރުވުމުން، މަރުވުމަށް މެދުވެރިވި ސަބަބު ޑޮކްޓަރުން ބުނެދީފައި އޮއްވާ ޕޯސްޓްމޯޓަމެއް ހަދަން ނިންމުމުންނެވެ.

ކުރިން ވާހަކަ ދެއްކެވި ބޭފުޅާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި މަރު ޑިކްލެއާ ކުރުމުގައި އާންމުކޮށް ޑޮކްޓަރުން ލިޔާ ސަބަބަކީ އަސްލު އޭގެ އެންމެ ފުނަށް ވާސިލްވެ، ދެނެގަނެވޭ ފަދަ ސަބަބުތަކެއް ނޫނެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ރާއްޖޭގައި މަރު ޑިކްލެއާ ކުރުމުގައި އާންމުކޮށް ޑޮކްޓަރުން ބަޔާންކުރާ ސަބަބުތަކަކީ ހިތް ހުއްޓުމާއި ނޭވާ ނުލެވުމާއި ޝޮކް ޖެހުން ފަދަ ކަންކަމެވެ. މިސާލަކަށް ތޫނު އެއްޗަކުން މީހަކު ހަމަލާދީ މަރާލިޔަސް، މަރުވުމަށް މެދުވެރިވި ސަބަބެއްގެ ގޮތުގައި ގިނަ ފަހަރަށް އޮންނާނީ ފުއްޕާމެ ލެޔާއި ވައި ޖަމާވެ، ނޭވާ ނުލެވިގެން ނުވަތަ ގިނަ އަދަދަކަށް ހަށިގަނޑުން ލޭ ބޭރުވުމުން ޝޮކް ޖެހިގެން މަރުވި ކަމަށެވެ.

"ކާޑިއަކް އެރެސްޓެކޭ ޑޮކްޓަރު ލިޔެފައި އޮވެދާނެ. އެކަމަކު ކާޑިއަކް އެރެސްޓަކަށް ދިޔައީ ކީއްވެގެން ކަމެއް ނޭނގިދާނެ ޑޮކްޓަރުން އެގޮތަށް ބަލާފައެއް. ރާއްޖޭގައި ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހަދާފައި ހުރި މައްސަލަތަކުގައި އެބަހުރި އެ އަށް މެދުވެރިވި އަސްލު ސަބަބަކީ ކޮބައިކަން ހާމަވެފައި،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އެކަމަކު އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ޕެތަލޮޖިސްޓެއް މެދުވެރިކޮށް ހަދާ ޕޯސްޓްމޯޓަމްގައި އެ ހާލަތް މެދުވެރިވި އަސްލު ސަބަބާ ހަމައަށް ފުނަށް ދެނެގަނެވޭނެ އެވެ.

"ބައެއް ގައުމުތަކުގައި އެބަހުރި ހައްޔަރުކޮށްގެން ގެންގޮސް ގަޔަށް އިންޖެކްޝަން ފަދަ އެއްޗެހި ޖެހީމަ މީހުން މަރުވެފައި ވެސް. ބޭރު ފުށުން ފެންނަން ނެތަސް، ކަންތައްތަކެއް ހުރެދާނެ. އެކަން އެނގޭނެ ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހެދީމަ،" މަރުގެ ބޮޑެތި މައްސަލަތަކެއްގައި މަސައްކަތް ކުރެއްވި އެ ބޭފުޅާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"އަނިޔާކުރި މީހަކު ނޭނގިދާނެ ޕޯސްޓްމޯޓަމަކުން. އެކަމަކު އަނިޔާއެއް ދީފައި ހުރިއްޔާ ޔަގީނުން ވެސް ޕޯސްޓްމޯޓަމުން ބުނެދޭނެ އެކަން."

ބަރޯސާވާންޖެހެނީ ވެސް ތުހުމަތުވާ ފުލުހުންނަށް!

މިހާރު ފެންމަތިވެގެން އުޅޭ މައްސަލާގައި ތުހުމަތު ކުރެވެނީ ފުލުހުންގެ އިހުމާލަކަށެވެ. އެހެންވުމުން ފުލުހުންގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި ހަށިގަނޑު ބާއްވައިގެން އޮޓޮޕްސީ ހެދުމުން އޭގެ ނަތީޖާއާ މެދު ސުވާލު އުފައްދަން ޖާގަ ލިބެ އެވެ. އަނެއްކޮޅުން، ހަށިގަނޑު ބެލުމުގެ ފުރުސަތު އާއިލާއަށް ދިނީ ވެސް އެތައް ދުވަހެއް ފަހުންނެވެ.

ފުލުހުންގެ އިހުމާލާ ގުޅޭ ޖިނާއީ ތަހުގީގު ކުރުމުގެ ބާރު ގާނޫނުން އޮންނަނީ ނޭޝަނަލް އިންޓަގްރިޓީ ކޮމިޝަން (އެންއައިސީ) އާއި ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަން (އެޗްއާރުސީއެމް) އަށެވެ. އެކަމަކު ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހެދުމުގެ ބާރެއް އެ ދެ މުއައްސަސާއަކަށް ގާނޫނުން ދީފައެއް ނެތެވެ.

އަނެއްކޮޅުން ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހަދަން ރާއްޖެއިން އަބަދުވެސް މީހުން ގެންދަނީ ބޭރު ގައުމުތަކަށެވެ. އެންއައިސީ ފަދަ މުއައްސަސާއަކުން ޕޯސްޓްމޯޓަމަކަށް ދާން ބޭނުންވިޔަސް، އެންމެ ބޮޑު ހުރަހަކީ އެއީ އެވެ. ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ހަށިގަނޑު ގެންދިއުމާއި ގެނައުމުގެ ވަސީލަތްތައް ނެތުމުން ފުލުހުންނަށް ބަރޯސާވާން ޖެހުމެވެ.

ކުރިން ރާއްޖޭގައި ޕޯސްޓްމޯޓަމް ނަހަދަނީ އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް ޕެތޮލޮޖިސްޓުން ނެތުމާއި އެކަމަށް ބޭނުންވާ އެހެން ވަސީލަތްތައް ނެތުމުންނެވެ. އެކަމަކު އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހެދުމުގެ ހުއްދަ ދޭން ރާއްޖޭގައި ސިއްހީ ޚިދުމަތް ދޭ އަމިއްލަ ބައެއް ތަންތަނުން ސަރުކާރުގައި އެދޭތާ ދުވަސްކޮޅެއް ވެއްޖެ އެވެ. މިކަމުގައި ހެލްތް މިނިސްޓްރީގެ ބަހެއް ލިބޭ ގޮތެއް ނުވި އެވެ.

ޕޯސްޓްމޯޓަމްގެ މައްސަލާގައި ގާނޫނު ވަރަށް ސާފެވެ. ހާއްސަ ހާލަތްތަކެއްގައި، ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހެދުމުގެ އިހްތިޔާރު ފުލުހުންނަށް އެބައޮތެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ޕޯސްޓްމޯޓަމް ހެދުމުގައި ފުލުހުންނަށް އެކަނި ބަރޯސާވެގެން އަބަދު ތިބެވޭކަށް ވެސް މިހާރަކު ނެތެވެ.