ނާޒިމްބެ އަހަރެމެން މި ގެންދަނީ އިހުގެ ރާއްޖެއަށް!

ހިކެމުންދާ ފަރުމަތީގައި އަޅާފައިވާ ތެޅިގަލުގެ ގެ އެކެވެ. ރާޅުން ސަލާމަތްކުރަން ވަށައިގެން ގާ ޖަހައި ހިމާޔަތް ކޮށްފަ އެވެ. އެއްގަމާ ގުޅުވާލާފައިވަނީ ފާލަމަކުންނެވެ. ހޭލަމޭލައަށް ދެ މީހަކު ހަރަކާތްތެރިވާ ތަން ފެނެ އެވެ. މިފަދަ މަންޒަރެއް މާލެއިން ފެނިދާނެ ކަމަށް މިއަދު އެއްވެސް މީހަކު ގަބޫލެއް ނުކުރާނެ އެވެ.

އެކަމަކު މިއީ 1970ގެ ކުރީގެ އަހަރުތަކުގައި މާލޭގެ ދެކުނު ފަރާތުން އަމިއްލައަށް ބިން ހިއްކައިގެން ގޯތި ލިބޭ ގޮތް ހެދުމުން ހިއްކި ބިންކޮޅެކެވެ. މޫދުގައި ގެ އަޅައިގެން އުޅުނު ގޮތެވެ.

އެ މަންޒަރު އަހުމަދު ނާޒިމް (ނާޒިމްބެ)، 62، އަދުގެ ކުދިންނަށް ތިލަކޮށްދިނީ ފެންކުލައިންނެވެ. މިއީ ނާޒިމްބެގެ ސިކުނޑީގެ ކަނެއްގައި ރައްކާކުރެވިފައިވާ މާ ކުރީ ޒަމާނެއްގެ ހަނދާންތަކެކެވެ.

"މި ޒަމާނުގައި ކުދިންނަށް ވަރަށް ގަބޫލުކުރަން ވެސް އުނދަގޫވާނެ މާލެ މިހެންނޭ އޮތީ، އޭތި ކުލަކޮށް ކުރެހުމެއް ގޮތަށް ދައްކާލަން ބޭނުންވީ. މިއީ ހަމަފެނިފައި ހުރި މަންޒަރު. ވަންސް އަޕޮން އަ ޓައިމް އިން މާލެ، އެއް ޒަމާނެއްގައި މާލެ އޮތް ގޮތް، އެއިރުގެ މާލޭގެ ރީތިކަން މާލެ އިހުސާސް ކުރެވޭތީ އެއިރުގެ މާލެއެއް ކުރަހާ ހިތްވީ،" ނާޒިމްބެ ކުރެހުންތަކާ ގުޅޭ ގޮތުން "މިހާރު" އަށް ބުންޏެވެ.

ހުކުރު ދުވަހުން ފެށިގެން ކުރިއަށްދާ "ވޯޓާ ކަލަ ޖާނަލްސް އޮފް ނާޒިމްބެ" އެގްޒިބިޝަންގައި ނާޒިމްބެގެ އެކި ހަނދާންތައް ހުރީ ކުރެހުންތަކުން ކުލަކޮށްފަ އެވެ. ފަސް ކެޓެގަރީއަކަށް 105 ކުރެހުން އާންމުންނަށް ވަނީ ހުޅުވާލައިފަ އެވެ.

ފެންކުލައިން ކުރަހާފައިވާ ކުރެހުންތައް ފުރިހަމަ އެވެ. ކުރީ ޒަމާނުގެ މާލެ އެވެ؛ އަތިރީގެ އާއި ބާޒާރުމައްޗެވެ. ގުރާބުތުނޑިން ގާ ނަގައި އުޅުނު ޒަމާނެވެ. ބުންބާ މީހުންގެ ފިހާރަތަކެވެ. މާލޭ ފަޅު ހިއްކަން ގެނައި ޖައްރާފެވެ. އެކި ޒަމާންތަކުގައި މާލެއަށް އެރި އުދަ އެވެ. ރާއްޖޭގެ ރަށްރަށުގެ ގުދުރަތީ ރީތިކަމެވެ. ކަނޑުމަތީގެ ހަނދާންތަކެކެވެ.

ކަނޑުމަތިން ޖެހުނު ހިތް!

ނާޒިމްބެގެ ހަޔާތުގެ އެންމެ ކުރީގެ ހަނދާނަކަށް އަންނަނީ ކޮންމެ ޗުއްޓީއެއްގައި ރަށްރަށަށް ކުރި ދަތުރުތަކެވެ. އެއިން ކޮންމެ ދަތުރަކީ އޭނާގެ ހަޔާތުގައި މޫދަށް އޮތް ލޯބި އިތުރުވި ދަތުރެކެވެ. މަސް ބާނަން ބޮއްކުރާގައި ދިޔަ ދަތުރުތަކުން، އެހެން މީހުން ދޯނި ދުއްވާ ގޮތް އަމިއްލައަށް ދަސްކޮށް އެންމެ ފަހުން ކެޕްޓަންޝިޕް ހޯދީ އެވެ.

"ނަވާރަ ސަތޭކަ އަށްޑިހަ އެއް ވަނަ އަހަރު ތ. އެލާއަށް، ދޯންޏެއްގައި، ރައްޓެހި ހަތަރު ކުއްޖަކު އެކަނި ހަމަ ދަތުރުކުރީ، އޭރުގެ ކުޑަކުޑަ ޗާޓު ފޮތެއް ބަލައިގެން. އެއީ މިނިވަންކަމާއެކީ އެކަހަލަ ބޮޑު ދަތުރެއް ކޮށްލަން ޗާންސް ލިބުނު ފުރަތަމަ ފަހަރު. އޭގެ ފަހުން އެ ކޮންފިޑެންސް ލިބުނީ،" މުހައްމަދު އަމީން ޖޯގްރޮފިކަލް މެޕް ކިޔާ ކުޑަކުޑަ ފޮތެއް ބަލައިގެން ކުރި އެ ދަތުރުގެ ވާހަކަ ނާޒިމްބެ ކިޔައިދިނެވެ.

އެއީ ނާޒިމްބެގެ ދަތުރުތަކުގެ ފެށުން ކަމުގައި ވެސް ބުނެވިދާނެ އެވެ. އޭގެ ފަހުން ބޮޑެތި މަސް ދޯނިތައް ދުއްވައިފި އެވެ. ސަފާރީއެއްގައި 18 އަހަރު މަސައްކަތް ކޮށްފި އެވެ. ހަޔާތުގެ ބޮޑުބައި މަސައްކަތް ކުރެވުނީ ފްރީލާންސް ކެޕްޓަނެއްގެ ގޮތުގަ އެވެ.

ތުރާކުނުން އައްޑޫއަށް މި ރާއްޖޭގައި ނާޒިމްބެ ނުދުއްވާ، ހުރަސް ނުކުރާ ކަނޑެއް ނެތެވެ. އަބަދުވެސް ގުދުރަތީ ރީތިކަމަށް ލޯބިކުރާ ނާޒިމްބެގެ ކުރެހުންތަކަށް "އިންސްޕަޔާ" ވީ މި ދަތުރުތަކުން ކަމަށް އޭނާ ގަބޫލުކުރެ އެވެ.

"ކަނޑުމަތީގައި އެހާ ދުވަހު އުޅެވި ތަންތަން ފެނި، ރަށްރަށަށް ދެވިފައި ހުރުމުގެ ސަބަބުން، މޫދަށް ވެސް ލައިޓް އެޅިފައި އިންނާނީ މިހެން ކަމާއި އެއްޗެހި އެސިއުމް ކޮށްލަން އެނގުނީ، މައިގަނޑު އިންނާނީ އޭގެއިން މި ހުރިހާ ޕެއިންޓިން އެއްވެސް އައިސްފައި،" މޫދަށް އަލި އެޅުމުން އިންނާނެ ގޮތް ދައްކައިދޭ ކުރެހުންތަކުގެ ބަޔަށް އިޝާރާތްކޮށް ނާޒިމްބެ ވާހަކަ ކުރިއަށް ގެންދިޔަ އެވެ.

"އެ އިރުގެ ކަނޑުމަތީގައި އިންނަ ޕީސްފުލްނެސް، އެ ބިއުޓީ ފެނިގެން އެއީ އަސްލު ޕެއިންޓިންސްތަކަށް ޝައުގުވެރިކަން ދީގެން ކުރަހަން ފެށުނީ،"

ނާޒިމްބެގެ މައުރަޒުގެ އިތުރު ބަޔަކީ އެކި ރަށްރަށުން ފެނުނު މަންޒަރުތެކެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ވެސް އިހުގައި މީހުން އުޅުނު ގޮތެވެ. ކޮންމެ ކުރެހުމަކަށް ނަން ދީފައިވަނީ ވެސް އެ ހަނދާންތަކުންނެވެ.

"ފެނިފައި ހަނދާން ހުންނަ މަންޒަރުތައް، ސީދާ ކޮން ރަށެއްކަން ނޭނގުނަސް ވެސް، ސިކުނޑީގެ ކަނެއްގައި ރައްކާކުރެވިފައި ހުންނަ މަންޒަަރުތައް މިއީ،" ނާޒިމްބެ ބުންޏެވެ.

ފުވައްމުލަކު މީހުން އޮޅުއަލަ ދަނޑުތަކުގެ ތެރޭގައި ވަކިން ދިރިއުޅޭނެ ގެކޮޅެއް އަޅައިގެން އުޅުނު ގޮތެވެ. އެ ރަށު މީހުން އެފަދަ ތަންތަނަށް ކިޔަނީ ފީސި އެވެ. އެ ކުރެހުމުގެ ނަމަކީ ވެސް ފީސި އެވެ. އިތުރު ކުރެހުމަކުން ފެންނަނީ ބޮއްކުރައެއްގައި މަހުން ލަފާ ތަނެވެ. އަތިރިމައްޗަށް އަންހެނަކު ދަރިންކޮޅު ގޮވައިގެން ބޮއްކުރާ ދޮށަށް ދާ ތަނެވެ.

"އުތުރުގެ ރަށްރަށުގައި ބޭނުންކުރާ ބަހުރުވައެއް، އައްޕަ ލަފަތް ބޯ، މާނައަކީ ބައްޕަ އޮޑި ލަފައިފިއޭ، އެ މަންޒަރު މިއީ، މި ކުރެހުމުގެ ނަމަކީ ވެސް އެއީ،" ރާއްޖޭގެ ރަށްރަށުގެ ސެގްމެންޓުގައި އިން ކުރެހުމެއް ދައްކަމުން ނާޒިމްބެ ބުންޏެވެ.

"މި ކުރެހުންތަކުން މި ދެވެނީ މާ ކުރީގެ ރާއްޖެއަކަށް. މާ ހިތްފަސޭހަ ރާއްޖެއަކަށް، މައިގަނޑު ގިނަ ކުރެހުންތަކުން ހަމަ ދެވޭނީ އެގޮތަށް،"

އަމިއްލައަށް ދަސްކުރި މަސައްކަތެއް!

އުމުރު ދުވަހު ކަނޑުމަތީގައި ހޭދަކުރި ނާޒިމްބެ އާޓަށް ޝައުގުވެރިކަން އުފެދުނީ ސުކޫލު ދުވަސްވަރު އެވެ. އެ ދުވަސްވަރު ނާޒިމްބެ ސިފަކުރަނީ ސުކޫލުތަކުގައި އާޓް ކިޔަވައިދިނުމަށް އިސްކަން ދިން ދުވަސްވަރެއްގެ ގޮތުގަ އެވެ. އޭނާގެ މި ހުނަރުގެ ބިންގާ އަޅައިދިނީ މަޖީދިއްޔާގައި އާޓް ކިޔަވައިދިން މިސްޓަ ސްވާމްޕީ އެވެ.

"އޭގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް އަމިއްލައަށް ދަސްކުރަން ފެށީ. އެކި އެއްޗެހި ބަލައިގެން. ނެޓުން މީހުން ކުރަހާ ގޮތާއި ކުލަތަކާއި ސްކީމްތައް ސްޓަޑީކޮށް، މިކްސް ކުރާނެ ގޮތާ، ފަހުން ހަމަ އަމިއްލައަށް ދަސްކޮށްގެން މި ލެވެލްއަށް އައީ،" ކުރެހުމުގެ ދުނިޔެއަށް ވަދެވުނު ގޮތް ކިޔައިދިނެވެ.

މިހާރު ނެޝަނަލް އާޓް ގެލެރީގައި ކުރިއަށްދާ އެގްޒިބިޝަނަކީ ނާޒިިމްބެގެ މިފަދަ ދެ ވަނަ މައުރަޒެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ނާޒިމްބެގެ ކުރެހުންތައް މިފަދަ ގޮތަކަށް ދައްކާލާފައިވަނީ 2000 ވަނަ އަހަރު، އެސްޖެހިގޭގަ އެވެ. އޭގެ ފަހުން މަސައްކަތުގައި އަވަދިނެތި އުޅުމަށް ފަހު ދެ ވަނަ އެގްޒިބިޝަނެއް ބާއްވަން ނާޒިމްބެ ކުރަހަން ފެށީ 2010 ހިސާބުގަ އެވެ.

"އެ ފަހުން ވެސް ވަރަށް ބޮޑު މެދުކެނޑުމެއް އައީ، އެއީ ކާފަދަރިއެއް ލިބިގެން އޭނާ އެންމެ އެކްޓިވް ވެގެން އައި ދުވަސްވަރު އަޅުގަނޑަކަށް ކުރަހާކަށް ފުރުސަތެއް ނުލިބޭ. ސްޓަޑީކުރީ، އެކި ތަންތަނުން، އެކި މީހުންގެ ޕެއިންޓިންތަކާއި، އެ ދުވަސްވަރު ދެން އެ ހިސާބުން ފަށައިގަތީ އަނެއްކާވެސް،" އޭނާ ކިޔައިދިނެވެ.

މި ކުރެހުންތައް އަސްލަކަށް ހަދަން ނާޒިމްބެ ކުރީ ދިގު ދަތުރެކެވެ. މާލެއާ ބެހޭ މައުލޫމާތު ހޯދާ ދިރާސާކުރި އެވެ. ހިސްޓްރީ އޮފް ދަ މޯލްޑިވްސްއާއި ވޮނަދޮނަ ފަދަ އޮންލައިން ސައިޓުތަކުން އިހުގެ ކުރީގެ ހުދާއި ކަޅުގެ ފޮޓޯތައް ސޭވްކޮށްގެން ބެލި އެވެ. ކަޅު ކުލަ އަރައި، އަސްލު ނޭނގޭ ވަރުވެފައިވާ ފޮޓޯތަކުގައި ނާޒިމްބެ ކުލަޖައްސައިދިނީ އޭނާގެ ކުރެހުންތަކުގަ އެވެ.

"ނާޒިމްބެމެން ކުޑައިރު އިރު ވެސް ފެނިފައި ހުރި ތަންތަނަށް ބަލާއިރު އެ ތަންތަނުގައި ހުންނާނެ ކަމަށް ލަފާކުރެވޭ ގޮތް ނުވަތަ ކުލަ ކަމަށް ބަލައިގެން ހުންނާނީ ކުރަހާފައި. ކުދިކުދި އެޑްޖަސްޓްމެންޓްސް އެއީ، މައިގަނޑު ނުގެއްލޭ ގޮތަށް،" އޭނާ ބުންޏެވެ.

ތޭވީސް އަހަރު ފަހުން ދެ ވަނަ މައުރަޒެއް ބޭއްވިގެން ދާއިރު ނާޒިމްބެއަށް އޮތް ހިތްހަމަޖެހުމަކީ އަމިއްލައަށް ކުރިއަރާފައިވާ ކަމުގެ އިހުސާސެވެ. ފެން ކުލައަށް އިތުރަށް ލޯ ހުޅުވި، ކުރެހުން "މެޗުއާ" ވެފައިވުމެވެ.

ފެންކުލައަށް ހުސްވެފައިވާ ނާޒިމްބެގެ އެންމެ ބޮޑު ކަންބޮޑުވުމަކީ ބޭނުންވާ ކުލަތައް މާލެއިން ގަންނަން ނުލިބުމެވެ. ގިނަ އާޓިސްޓުން އެކްރެލިކްސް ކުލައިން ކުރަހާތީ ފިހާރަތަކުން ވެސް އިސްކަން ދެނީ އެފަދަ ކުލަތަކަށެވެ. ފެންކުލައިގެ ވަކި ކުލަ ގަންނަން ނުލިބެ އެވެ.

"ކުލައެއް ހުސްވެއްޖެއްޔާ ގޮސް ގަންނަން މި ޖެހެނީ ފޮށި އެއްކޮށް. ވޯޓާކަލާ ސެކްޓާ ތަންކޮޅެއް އަޅާ ނުލެވި، ޕޭޕާ އެބައޮވޭ ލިބެން، އެކަމަކު ކުލަ ނުލިބޭތީ ބޭރަށް ދެވޭ ފަހަރަކު މި ގެންނަން ޖެހެނީ،" އޭނާ ބުންޏެވެ.

ނާޒިމްބެ އެދުމަކީ ވީހާވެސް ގިނަ ކުދިން ފެންކުލައިގެ ދުނިޔެއަށް ވަނުމެވެ. އުނދަގޫނަމަވެސް، އޭގެތެރެއަށް ވަނުމުން ޝައުގުވެރިކަން އުފެދި، ރަނގަޅު އާޓިސްޓަކަށް ވެވޭނެ ކަމަށް އޭނާ ގަބޫލުކުރެ އެވެ.

އިއްޔެ ފެށި ނާޒިމްބެ އެގްޒިބިޝަން ކުރިއަށް ދާނީ މި މަހުގެ 25 ވަނަ ދުވަހާ ހަމައަށް ނެޝަނަލް އާޓް ގެލެރީގަ އެވެ.