ތާރީހީ މަސައްކަތެއް، ތާރީހީ ބޯޓެއްގައި

ރާއްޖޭގެ ކަނޑުތަކުގެ ދިރާސާކުރަން ގެނައި ބޮޑު ބޯޓަށް މިދިޔަ ހުކުރު ދުވަހު ހެނދުނު އެރީ، އެއާ ބެހޭ ގޮތުން މާ ގިނަ ވާހަކަތަކެއް ނޭނގި އެވެ. ގަނޑުފެންގަނޑެއްގައި ޖެހި، މީގެ ގަރުނެއް ކުރިން އެޓްލާންޓިކް ކަނޑަށް ފެތުނު "ޓައިޓޭނިކް"އާ ގުޅޭ ގޮތުން ކުރި ދިރާސާތަކުގެ މިޝަންއެއްގައި ވެސް ބޭނުންކުރި އެ ބޯޓަކީ ދިގު ތާރީހެއް އޮތް އުޅަނދެއްކަން އެނގުނީ އޭގެ ފަޅުވެރިންނާ ދެކެވުނު ވާހަކަތަކުންނެވެ.

"އާރްވީ އޮޑެސީ" ކިޔާ އެ ބޯޓަށް އަހަރެމެން އެރުމުން މަރުހަބާ ކީ، ދިވެހި ސަރުކާރާ ގުޅިގެން އެ ދިރާސާގެ މަސައްކަތް ކުރަމުން އަންނަ އިނގިރޭސިވިލާތުގެ މެރިން ރިސާޗު ފައުންޑޭޝަން "ނެކްޓަން"ގެ ބައެއް އިސްވެރިންނެވެ. އެ ބޯޓާ ގުޅޭ ކުޑަ ތައާރަފެއް ދެއްވުމަށް ފަހު، އޭގައި މަސައްކަތް ކުރިއަށްދާ ގޮތް ބަލައިލަން ވެސް ގެންދިޔަ އެވެ.

"މި މަދަޝިޕް އަކީ ދިގު ތާރީހެއް އޮތް އަދި މި ދިރާސާގެ މަސައްކަތަށް ބޭނުންވާ އެންމެފަހުގެ ފުރިހަމަ ވަސީލަތް ވެސް ހުރި އުޅަނދެއް،" ނެކްޓަން މިޝަންގެ ޑައިރެކްޓަރު އޮލިވާ ސްޑީސް ވިދާޅުވި އެވެ.

ދިގުމިނުގައި 56 މީޓަރު ހުންނަ، ތިން ބުރީގެ އެ ބޯޓުގައި ރިސާޗު އުޅަނދަކަށް ބޭނުންވާ ހުރިހާ ވަސީލަތްތަކެއް ހުރެ އެވެ. ސީބެޑް މެޕިން ސިސްޓަމަކާއި ވެޓް ލެބްތަކާއި ޑްރައި ލެބްތަކާއި މެޑިކަލް ފެސިލިޓީއަކާއި އޮކްސިޖަން ތެރަޕީ ދޭ ޗެމްބާއަކާއި މިޝަން ކޮންޓްރޯލް ސެންޓަރަކާއި އަދި ބްރޮޑްކާސްޓްކުރާނެ ސްޓޫޑިއޯއެއް ހުރެ އެވެ. ނިދާނެ ކޮޓަރި އާއި ބަދިގެއާ އަދިވެސް އޭގެ ފަޅުވެރިންނަށް ބޭނުންވާ އަސާސީ ހިދުމަތްތައް ލިބޭނެ އިތުރު ތަންތަން ވެސް ހުރެ އެވެ.

އަހަރެމެންނަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ދެއްކީ، ރާއްޖޭގެ ތާރީހު ބަދަލުކޮށްލި މި ދިރާސާގައި، މީހުން ގޮވައިގެން ކަނޑުގެ ފުނަށް ދިއުމަށް ބޭނުންކުރި އުޅަނދު ކަމަށްވާ، ސަބްމާސިބަލްތަކެވެ. ބޯޓަށް އަރާއިރު، ރަތް ކުލައިގެ އެ ބޮޑު އުޅަނދު އޮންނަނީ ފެންނާށެވެ. އެ ބޯޓުގައި އޭގެ ދެ ސަބްމާސިބަލް އުފުލަ އެވެ. އެއީ ކަނޑުގެ 1،000 މީޓަރު ފުނަށް ދިއުމުގެ ގާބިލުކަން ލިބިފައިވާ "އޮމެގާ ސީމާސްޓާ 2" އާއި "އޯރީލިއާ" އެވެ.

ތިން ފަޅުވެރިން އުފުލޭ، އޮމެގާ ސީމާސްޓާ 2 އަކީ ކަނޑުގެ ފުނަށް ގޮސް، ވީޑިއޯ ނެގުމުގެ އިތުރުން، ދިރާސާ އަށް ބޭނުންވާ ސާމްޕަލްތައް ވެސް ނެގޭ ގޮތަށް ފަރުމާކޮށްފައިވާ އުޅަނދެކެވެ. އޯރީލިއާ ބޭނުންކުރަނީ ހަމައެކަނި ވީޑިއޯ ނެގުމަށެވެ. އޭގައި ވެސް ތިން ފަޅުވެރިން އުފުލެ އެވެ.

އެ ދެ އުޅަނދުގެ އިތުރުން ވެސް ބައެއް ރޮބޮޓިކް އުފެއްދުންތައް ބޭނުންކޮށްގެން ސާވޭ ކުރެ އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ކަނޑުގެ މަތީ ފަށަލައިން ސާމްޕަލްތައް ނެގުމަށް ނިއުސްޓަން ނެޓްސް އާއި ކަނޑުގެ މެދު ފަށަލައިގެން ސާމްޕަލްތައް ނެގުމަށް ޓަކާ ޓްރޯލް އަދި ކަނޑުއަޑީގެ ޓޯޕޯގްރެފިކް މެޕިން އަށް ބޭނުންކުރާ މަލްޓިބީމް ކަހަލަ އެކި ވަސީލަތްތައް ހުރެ އެވެ.

ވ. އަތޮޅުން ފެށިގެން ލ. އަތޮޅާއި ހުވަދު އާއި ފުވައްމުލަކު އަދި އައްޑޫގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދު އެ ދިރާސާގައި ބަލާ ގޮތަށް ވަނީ ނިންމައިފަ އެވެ. މިހާރު އެ ބޯޓު އޮތީ ހުވަދޫ ކަނޑުގަ އެވެ.

ފްރާންސްގެ ކުންފުންޏަކުން އުފެއްދި އެ ބޯޓު ބޭނުންކުރަން ފެށީ 1974 ގަ އެވެ. އޭރު އެ ބޯޓަށް ކިޔަނީ ވެސް "އާރްވީ ނާދިރް" އެވެ. އޭގެ ފަހުން، 1984 ގައި ފްރާންސްގެ އޮޝަންގްރެފިކް އިންސްޓިޓިއުޓެއް ކަމަށްވާ އިފްރެމާ އިން އެ ބޯޓު ގަތެވެ. އަދި 2012 ވަނަ އަހަރު ކަނޑުގެ ދިރާސާކުރާ އަމިއްލަ ޖަމިއްޔާއެއް ކަމަށްވާ "އޯޝަންއެކްސް" އިން އެ ބޯޓު ގަނެ، އޭގެ ނަން "އެލޫސިއާ" އަށް ބަދަލުކުރި އެވެ.

މިހާރު އެ ބޯޓުގެ ވެރިޔަކީ އިނގިރޭސިލާތުގެ ދަ އޯޝަން ކޮންސަވޭޝަން އެކްސްޕްލޮރޭޝަން އެންޑް އެޑިއުކޭޝަން ފައުންޑޭޝަން (އޯސީފް) އެެވެ. ނެކްޓަން އިން އެ އުޅަނދު އޮޕަރޭޓް ކުރަނީ އޯސީފްގެ ސަޕޯޓާއެކުގަ އެވެ.

ޓައިޓޭނިކްއާ ގުޅޭ ދިރާސާއެއް ކުރުމަށް، 1987 ގައި އެ ބޯޓު ބޭނުންކުރީ ފްރާންސް އިން އުފެއްދި ސަބްމާސިބަލްއެއް ކަމަށްވާ "ނޯޓައިލް" އުފުލުމަށެވެ. އެއާ ފްރާންސްގެ ފްލައިޓް 447، 2011 ވަނަ އަހަރު އެޓްލާންޓިކް ކަނޑަށް ވެއްޓި ހިނގި ހާދިސާ އަށް ފަހު، އެ މަތިންދާބޯޓުގެ ބައިތައް ހޯދުމަށް ކުރި މަސައްކަތުގައި ވެސް އެ ބޯޓު ބޭނުންކުރި އެވެ.

ކަނޑުގެ ވަރަށް ފުނުގައި ދިރިއުޅޭ ޖަޔަންޓް ސްކުއިޑް (ބޯވަދިލަމަހުގެ ބޮޑު ބާވަތެއް) އޭގެ މަހާއުލުގައި އުޅެނިކޮށް، ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ފޮޓޯއެއް ނެގީ 2009 ގައި އެ ބޯޓުގައި ހިންގި މިޝަންއެއްގަ އެވެ. އަދި 2017 ގައި ކަނޑުގެ ދިރުންތަކާ ގުޅޭ ގޮތުން ގެނެސްދިން އިނގިރޭސި ޑޮކިއުމެންޓްރީ "ބްލޫ ޕްލެނެޓް 2" އާއި އެމީ އެވޯޑް ހޯދި ސައިންޓިފިކް އެހެން ޑޮކިއުމެންޓްރީތައް ކަމަށްވާ "ގްރޭޓް ބެރިއާ ރީފް" އާއި "އިޔާސް އޮފް ލިވިން ޑޭންޖަރަސްލީ"ގެ މަންޒަރުތައް ވެސް ނެގީ އެ ބޯޓުގަ އެވެ.