ރާއްޖޭގައި ފުރާނައެއްގެ އަގަކީ އެއް ލައްކަ ރުފިޔާ!

ރާއްޖޭގައި ގެއްލިގެންދާ ފުރާނައިގެ އަގަކީ އެއް ލައްކަ ރުފިޔާ ކަމަށް ބުނެފި ނަމަ އެއީ ޖޯކެއްހެން ވެސް ހީވެދާނެ އެވެ. ޒަމާނަށް އައި ބަދަލާ އެކު، މިހާރު އެއް ލައްކަ ރުފިޔާގެ މާ ބޮޑު އަގެއް ނެތެވެ. މަސްތުވާތަކެތި 14 ގްރާމަށް ވުރެ ގިނައިން ގެންގުޅޭ މީހާއަށް މަދުވެގެން އެއް ލައްކަ ރުފިޔާގެ ޖޫރިމަނާއެއް އާދެ އެވެ. ރަނގަޅު ފެންވަރުގެ ސައިކަލެއް ގެންނަން ވެސް އެވަރު ހޭދަވެ އެވެ. ގެއްލިގެންދާ ފުރާނައެއްގެ އަގަކީ ވެސް މިހާރު މިއީއޭ ބުނުމުން ހައިރާން ޖެހެނީ އެހެންވެގެންނެވެ.

މަރުތަކުގެ މައްސަލަތަކުގައި އިސްލާމީ ޝަރީއަތުގައި އޮންނަ އުސޫލުތަކުގެ ތެރެއިން ރާއްޖޭގައި މަރުގެ ދިޔަ ނަގައި ދެވެ އެވެ. ގަސްދު މަރު ނުވަތަ އެކްސިޑެންޓް ފަދަ އިހުމާލަކުން މަރުވާ މައްސަލަތަކުގައި ވެސް، މަރުވި މީހާގެ ވާރިސުން ބޭނުންވާ ނަމަ، އިސްލާމީ ޝަރީއަތުގައިވާ ގޮތުގެ މަތިން މަރުގެ ދިޔަ ނަގައި ދެވޭނެ ކަމަށް ގާނޫނުލް އުގޫބާތާއި އެހެން ބައެއް ގާނޫނުތަކުގައި ވެސް ލިޔެފައި އެބަ އޮތެވެ. އެކަމަކު ދިޔައިގެ މިންވަރެއް ކަނޑައެޅުމުގައި ދާން ޖެހެނީ 1993 ވަނަ އަހަރު އައި އުސޫލަކަށެވެ.

މަރުގެ މައްސަލަތަކުގައި މަރުގެ ދިޔައިގެ މިންވަރަކީ އެއް ލައްކަ ރުފިޔާ ކަމަށް ޝަރީއަތް ކުރުމާ ބެހޭ ގަވާއިދުގައި ކަނޑައެޅީ 1993 ވަނަ އަހަރު އޭރުގެ ޖަސްޓިސް މިނިސްޓްރީން ނެރުނު އިއުލާނަކުންނެވެ. ދީނީ ގޮތުންނާއި ގާނޫނީ ގޮތުން ހުރުމަތްތެރިވެގެންވާ އިންސާނެއްގެ ފުރާނައިގެ ބަދަލަށް އޭރު އެއް ލައްކަ ރުފިޔާ އާއި މިއަދު އެއް ލައްކަ ރުފިޔާގެ ހުރި ތަފާތު ދެނެގަންނަން އެއްވެސް މީހަކަށް އުނދަގުލެއް ނުވާނެ އެވެ. ނަމަވެސް އަދިވެސް އަމަލު ކުރަން ޖެހެނީ އެ އުސޫލަށެވެ. އެއަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ގެންނަން މަސައްކަތެއް ކޮށްފައެއް ވެސް ނެތެވެ.

ބައެއް މައްސަލަތަކުގައި އެ ހާދިސާއެއް ހިނގާފައިވާތީ އިސްލާމީ ޝަރީއަތަށް ރިއާޔަތްކޮށް، މަރުގެ ދިޔައިގެ މިންވަރު މިހާރު ކޯޓުތަކުން މަތިި ކުރެ އެވެ. މިސާލަކަށް ގަސްދުގައި މީހަކު މެރުމުން ނުވަތަ މާތްވެގެންވާ މަހެއްގައި ހިނގި ހާދިސާއަކަށް ވުން ފަދަ ހާލަތްތަކުގަ އެވެ. އެގޮތަށް މަތި ކުރަނީ ދިޔައަކާއި ދިޔައެއްގެ ތިން ބައި ކުޅަ އެއް ބަޔަށް ވާ މިންވަރަށެވެ. އެއީ 133،333ރ. އެވެ.

މަރުގެ ދިޔަ އިތުރު ކުރެވޭނީ ނުވަތަ ދަށް ކުރެވޭނީ ކޮން އުސޫލަކުން ކަމެއް ގަވާއިދުގައި ނެތުމުން އެކި ކޯޓުތަކުން އެކި މައްސަލަތަކުގައި އަމަލު ކުރަނީ ވެސް އެކި ގޮތަށެވެ. ގަސްދުގައި މީހަކު މެރުމުން ދިޔައިގެ މިންވަރު އިތުރުކޮށް، 133،333ރ. ދޭން ހުކުމް ކުރާއިރު، ހަމަ އެ ކޯޓުން ނިިންމާ އެފަދަ އެހެން މައްސަލަތަކުގައި ނަގައިދެނީ އާންމު އެއް ލައްކަ ރުފިޔާ އެވެ. އަދި އެކަކަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން ބައިވެރިވެގެން ހިންގާ އަމަލުތަކުގައި ދިޔައިގެ މިންވަރު އެކި މީހުންގެ މެދުގައި ކަނޑައަޅާނެ ގޮތެއް އެ ގަވާއިދަކު ނެތެވެ.

ދާދި ފަހުން ހައި ކޯޓުން ނިންމި މަރުގެ ބޮޑު މައްސަލައެއްގައި ވެސް ފާހަގަކުރީ މަރުގެ ދިޔައިގެ މިންވަރު އަވަހަށް މުރާޖާ ކުރުމުގެ މުހިންމު ކަމެވެ. އެ ހުކުމް އޮތް ގޮތުން، އެއް ލައްކަ ރުފިޔާއަކީ ފުރާނައެއްގެ ބަދަލަށް އެކަށީގެންވާ އަދަދެއް ނޫން ކަމަށް ގަބޫލު ކުރެވުނަސް، އެ ނޫން ގޮތެއް މިހާރަކު ނެތެވެ.

"ގަވާއިދެއްގައި މިންވަރު ކަނޑައެޅިފައިވާ ކަންކަމުގައި ކޯޓުން އަމިއްލައަށް އެ މިންވަރުތައް މަތިކޮށް ނުވަތަ ދަށް ކުރުމަކީ ރަނގަޅު ކަމެއް ކަމަކަށް ނުބެލެވެ އެވެ،" އެ ހުކުމުގައިވެ އެވެ.

އިސްލާމީ ޝަރީއަތުގައި މަރުގެ ދިޔައިގެ މިންވަރު ކަނޑައަޅަނީ ކޮންމެ ފުރާނައަކަށް 100 ޖަމަލުގެ ނިސްބަތުންނެވެ. ޖަމަލަކީ މި ޒަމާނުގައި ކޮންމެ ގައުމެއްގައި ލިބެން ހުންނަ އެއްޗަކަށް ނުވާތީ ޖަމަލުގެ ބަދަލުގައި އޭގެ އަގަށް ވާ ފައިސާ ދިނުމުގެ ގޮތުން އިސްލާމީ ގިނަ ގައުމުތަކުގައި ވެސް މަރުގެ ދިޔަ ކަނޑައަޅަނީ ފައިސާއިންނެވެ. ބާޒާރުގެ އަގުތަކަށް ބަލައި، ދިޔައިގެ މިންވަރު އެކި ގައުމުތަކުގައި ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން މުރާޖާ ވެސް ކުރެ އެވެ.

ބައިނަލްއަގްވާމީ ބާޒާރުގައި މިހާރު ޖަމަލުގެ އަގު ހުރި ގޮތުން 100 ޖަމަލުގެ އަގު ދިވެހި ރުފިޔާއިން މިލިއަނަކަށް ވުރެ މައްޗަށް އަރާނެ އެވެ. ސައުދީ އަރަބިއާގައި މަރުގެ ދިޔައަކީ 400،000 ސައުދީ ރިއާލް އެވެ. އެއީ ދިވެހި ރުފިޔާއިން ނަމަ 1.6 މިލިއަން ރުފިޔާ އެވެ. ސައުދީގައި މަރުގެ އެކި ބާވަތްތަކުގައި މަރުގެ ދިޔައިގެ މިންވަރު ތަފާތެވެ. ފައިސާގެ އިތުރުން ރަނާއި ރިހިން ވެސް މަރުގެ ދިޔަ އަގު ކުރެވެ އެވެ.

ޕާކިސްތާނުގައި މަރުގެ ދިޔައިގެ ގޮތުގައި ނަގައި ދެވޭނެ އެންމެ ކުޑަ އަދަދަކީ 2.3 މިލިއަން ރުފީސްއަށް ކަމަށް މިދިޔަ އަހަރު ކަނޑައެޅި އެވެ. އެއީ ދިވެހި ރުފިޔާއިން ނަމަ، 211،000ރ. އެވެ. ޕާކިސްތާނުގެ ގާނޫނު އޮންނަ ގޮތުން މަރުގެ ދިޔަ ކަނޑައެޅުމުގައި ކުށްވެރިވެފައިވާ މީހާ އާއި މަރުވި މީހާގެ ވާރިސުންގެ މާލީ ހާލަތަށް ރިއާޔަތް ކުރާނެ އެވެ. ނަމަވެސް ކޮންމެ އަހަރެއް ފެށުމުގެ ކުރިން ސަރުކާރުން އިއުލާންކުރާ އަދަދަށް ވުރެ ދިޔައިގެ މިންވަރު ކުޑައެއް ނުކުރެވޭނެ އެވެ.

މަރުގެ ދިޔައިގެ މިންވަރު ކަނޑައަޅާފައިވާ ޝަރީއަތް ކުރުމާ ބެހޭ ގަވާއިދުގެ އަސްލު ބެލެނިވެރިިޔާއަކީ ކާކުކަން ވެސް މުޅިއަކުން ސާފެއް ނުވެ އެވެ. އެ ގަވާއިދު އެކުލަވާލައި، އެއަށް އިސްލާހު ގެންނަމުން ދިޔައީ ކުރިން ޖަސްޓިސް މިނިސްޓްރީންނެވެ. އެ މިނިސްޓްރީ 2008 ގައި އުވާލައި، ޝަރުއީ ދާއިރާގެ އިދާރީ ކަންކަން ގާނޫނަކުން ޑިޕާޓްމެންޓް އޮފް ޖުޑީޝަލް އެޑްމިނިސްޓްރޭޝަން (ޑީޖޭއޭ) އާ އޮތީ މަތިިކޮށްފަ އެވެ. ނަމަވެސް ޑީޖޭއޭއިން އެ ގަވާއިދަކަށް އެއްވެސް އިސްލާހެއް ގެނެސްފައެއް ނެތެވެ.

އާ ގާނޫނު އަސާސީ އައުމުން، މުހިންމު ބައެއް ގަވާއިދުތަކަށް ގާނޫނީ ބާރު ލިބިދިނުމަށްޓަކައި އާންމު ގަވާއިދުތަކާ ބެހޭ ގާނޫނު ފާސްކޮށް، ގާނޫނީ ބާރު ދޭ ލިސްޓުގައި ޝަރީއަތް ކުރުމާ ބެހޭ ގަވާއިދު ހިމެނެ އެވެ. ކޮންމެ އަހަރަކު އެއް ފަހަރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން އެ ލިސްޓް މުރާޖާ ކުރަމުން ވެސް ދެ އެވެ. އެކަމަކު ގަވާއިދުގައި ހުރި ވަކިވަކި މާއްދާތަކަށް ބަދަލު ގެނައުމުގެ ބަދަލުގައި މަޖިލީހުން ހަމައެކަނި ބަލަނީ އަލަށް އައިސްފައި ހުރި ގާނޫނުތަކުގެ ސަބަބުން އެ ލިސްޓުން އުނިކުރަން ޖެހޭ ގަވާއިދުތަކަކީ ކޮބައިތޯ އެވެ. ގަވާއިދަށް އުނި އިތުރު ގެނައުމަކީ އެ ގަވާއިދެއްގެ ބެލެނިވެރި އިދާރާއެއްގެ ޒިންމާއެކެވެ.

ޝަރީއަތް ކުރުމާ ބެހޭ ގަވާއިދު އޮއްވާ ގާނޫނު އަސާސީއަށް 12 އަހަރު ފުރުނީ އެވެ. ޖިނާއީ އިޖްރާއާތުގެ ގާނޫނާއި ގާނޫނުލް އުގޫބާތު ފަދަ ގާނޫނުތަކެއް ވުޖޫދަށް ގެނެވުނަސް، މަރުގެ ދިޔައިގެ މިންވަރު އެއިން ގާނޫނެއްގައި ބަޔާނެއް ނުކުރެ އެވެ. އަދި ބައެއް ގާނޫނުތައް ނުހެދި ހުރުމުން ޝަރީއަތް ކުރުމާ ބެހޭ ގަވާއިދު އެއްކޮށް އުވާލެވޭކަށް ވެސް މިވަގުތު ނެތެވެ.

ޑީޖޭއޭ އިން ބުނިގޮތުގައި މަރުގެ ދިޔައިގެ މިންވަރު މުރާޖާ ކުރުމުގެ މަސައްކަތް މިހާރު އެބަ ކުރެ އެވެ. ކުރިން އެ މަސައްކަތް ނުކުރެވި އޮތް އެއް ސަބަބެއްގެ ގޮތުގައި ޑީޖޭއޭއިން ބުނީ މިހާރުގެ ގާނޫނުލް އުގޫބާތު ވުޖޫދަށް އައުމުން އެ އަދަދުތައް ކަނޑައަޅާނީ އެ ގާނޫނުންތޯ ނުވަތަ ގަވާއިދުންތޯ މުޅިން ސާފު ނުވުމެވެ.

"ކުރިއަކުން ނެތް އެކަމަށް މަސައްކަތެއް ކުރެވިފައެއް. އެކަމަކު މި ހުކުމް [ހައި ކޯޓުގެ] އެގޮތަށް އައިމަ އަޅުގަނޑުމެން މިހާރު އެކަން ރިވައިސް ކުރުމުގެ މަސައްކަތްތަކެއް އެބަ ކުރިއަށް ދޭ،" ޑީޖޭއޭގެ އޮފިޝަލަކު ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި މަރުގެ ދިޔައިގެ މިންވަރަށް ބަދަލު ގެންނާނީ އެހެން ގައުމުތަކުގައި ވެސް އަމަލުކުރާ އުސޫލުތަކަށް ބެލުމަށް ފަހު އެވެ. އަދި ދިޔަ ނަގައި ދިނުމުގައި ހުރިހާ ބާވަތެއްގެ މައްސަލަތަކަށް މިހާރު އެއް އުސޫލެއް އޮތަސް، އިސްލާމީ ޝަރީއަތުގައި އޮންނަ ގޮތަށް ބަދަލު ގެނެވޭއިރު އެކަން ކަނޑައެޅިގެންދާނެ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"ޝަރީއާގައި ވެސް މަރުގެ ވައްތަރުތައް ތަފާތު. އުގޫބާތް ވެސް ތަފާތު. އެހެންވީމަ ތަފާތުތަކެއް އަންނަންވާނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ދެކެނީ. އެކަން ރިވައިސް ކުރަމުން ދާއިރު، ކަމާ ބެހޭ ފަރާތްތަކުގެ މަޝްވަރާތައް އަޅުގަނޑުމެން ހޯދާނެ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ޒަމާނާ ގުޅޭ ގޮތަށް އެތައް ގާނޫނުތަކާއި ގަވާއިދުތަކެއް ވުޖޫދަށް އަޔަސް، ކުރީގެ އެތައް ގަވާއިދުތަކަކަށް ގާނޫނީ ބާރު ދޭން ޖެހުމުގެ ނަތީޖާއަކީ ޒަމާނާ ނުގުޅޭ އުސޫލުތަކަށް އަމަލު ކުރަން ޖެހި، އަދުލު އިންސާފް ޖޯކަކަށް ވަމުންދާ މަންޒަރެވެ. މަރުގެ ދިޔައަކީ އޭގެ އެއް މިސާލެވެ.