މޮރިޝަސް އަށް ޗާގޯސްގެ ރަށްތައް ދޭން ޔޫކޭއިން އެއްބަސްވެއްޖެ

ރާއްޖޭގެ ދެކުނުން އިންޑިއާ ކަނޑުގައި، އިނގިރޭސި ވިލާތުން އިސްތިއުމާރު ކޮށްފައި އޮންނަ ޗާގޯސްގެ ރަށްތައް މޮރިޝަސް އަށް ދޭން އެންމެ ފަހުން އިނގިރޭސިވިލާތުން އެއްބަސްވެއްޖެ އެވެ.

ބައި ގަރުނަށް ފަހު މި ރަށްތައް މޮރިޝަސް އަށް ދޫކޮށްލަން އެއްބަސްވެފައި މި ވަނީ އެތައް އަހަރެއް ވަންދެން ކުރި މަޝްވަރާތަކަށް ފަހު އެވެ. އަދި އިންޓަނޭޝަނަލް ކޯޓް އޮފް ޖަސްޓިސް (އައިސީޖޭ) އިން ވެސް މީގެ ކުރިން ވަނީ ޗާގޯސްގެ މިލްކުވެރިކަން އޮންނަންވާނީ މޮރިޝަސް އަށް ކަމަށް އިސްތިޝާރީ ލަފައެއް ނެރެފަ އެވެ. އަދި އެ ލަފަޔާ އެއްގޮތަށް އަމަލު ކުރުމަށް އދ.ގެ އާންމު މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްފައި ވެސް ވެ އެވެ.

ޗާގޯސްގެ ރަށްތަކުގެ ތެރޭގައި، އެ ތަނުން ރާއްޖެއާ އެންމެ ކައިރީގައި އޮންނަ، އެމެރިކާގެ އަސްކަރީ މަރުކަޒެއް ހިންގާ ޑިއެގޯ ގާސިއާ (ފޯޅަވަހި) ހިމެނެ އެވެ. އެމެރިކާގެ މަނަވަރުތަކާއި ބޮން އަޅާ އަދި ދިގު ދަތުރުތައް ކުރާ އެއާކްރާފްޓްތަކަށް ހާއްސަކޮށްފައި އޮންނަ ޑިއެގޯ ގާސިއާ އަކީ އެމެރިކާއަށް ދިގު މުއްދަތަށް ކުއްޔަށް ދީފައި އޮންނަ ޗާގޯސްގެ ވަކި އަތޮޅެކެވެ.

މޮރިޝަސް އަށް ޗާގޯސް ހަވާލުކުރަން ނިންމައި، އެކަން އިއުލާން ކުރެއްވީ އިނގިރޭސިވިލާތާއި މޮރިޝަސްގެ ބޮޑުވަޒީރުން މިއަދު ނެރުއްވި ގުޅިފައިވާ ބަޔާނެއްގަ އެވެ.

ޗާގޯސް ހަވާލުކުރަނީ އެމެރިކާ އާއި އިނގިރޭސި ވިލާތަށް ވެސް މުހިންމު ޑިއެގޯ ގާސިއާގައި އަސްކަރީ މަރުކަޒު ހިންގުން ކުރިއަށް ގެންދާ ގޮތަށެވެ. އެތަނަކީ ޖިއޮޕޮލިޓަލް ވާދަވެރިން ކަމަށްވާ އިންޑިއާ އާއި ޗައިނާއިން ވެސް ވަރަށް ބޮޑަށް ބޭނުންވާ ތަނެކެވެ.

ޗާގޯސް ހަވާލު ކުރުމުގެ މުއާހަދާއެއްގައި ސޮއިކުރަން ނިންމާފައިވާއިރު އެކަމާ ގުޅޭ ކަންކަން އަދި އެއްކޮށް ނުނިމޭ ކަމަށާއި އެކަމަކު ވީ އެންމެ އަވަހަކަށް ހުރިހާ ކަމެއް ނިންމައި، މޮރިޝަސްއާ ޗާގޯސް ހަވާލު ކުރުމުގެ ތާރީހީ ދުވަސް އަންނާނެ ކަމަށް ބަޔާނުގައި ބުނެފައިވެ އެވެ.

"މީގައި ބަޔާންކުރާ ކަންކަމުގެ ތެރޭގައި، ޑިއެގޯ ގާސިއާ ވެސް ހިމެނޭ ގޮތަށް، ޗާގޯސްގެ ސިޔާދަތީ ބާރު އޮންނާނީ މޮރިޝަސް އަށް ކަމަށް އިނގިރޭސި ވިލާތުން އެއްބަސްވެ އެވެ." އިނގިރޭސި ބޮޑުވަޒީރު ކިއާ ސްޓާމާ އަދި މޮރިޝަސްގެ ބޮޑުވަޒީރު ޕްރަވިންދް ޖަގްނޯތްގެ ބަޔާނުގައިވެ އެވެ.

ޑިއެގޯ ގާސިއާ އަކީ ސަރަހައްދުގެ ސަލާމަތަށް މުހިންމު ތަނެއް ކަމަށާއި އެތަން ދިގު މުއްދަތަކަށް އެގޮތުގައި ބޭއްވުމަކީ ދެ ގައުމުން ވެސް ބޭނުންވާ ގޮތް ކަމަށް ވަނީ ބުނެފަ އެވެ.

އިނގިރޭސި ވިލާތުން ޗާގޯސް އިސްތިއުމާރުކޮށް އެތަނުން ބޭރުކޮށްލި ރަށްވެހިންނަށް އެހީތެރިވުމަށް ވެސް ދެ ގައުމުން އެއްބަސްވެފައިވާއިރު، އެ މީހުން އަލުން ވަޒަންވެރިކުރުވުމުގެ މަސައްކަތް ވެސް މޮރިޝަސް އަށް ދެން ފެށޭނެ އެވެ. އެކަމަކު ޑިއެގޯ ގާސިއާގައި މީހުން ވަޒަންވެރިއެއް ނުކުރާނެ އެވެ.

އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ދަށުގައި ޗާގޯސް އޮތީ މޮރިޝަސް ވެސް ހިމެނޭ ގޮތަށް ހުރިހާ ރަށެއް އިނގިރޭސިން އިސްތިއުމާރު ކޮށްގެން ތިބުމަށްފަހު މޮރިޝަސް އަށް މިނިވަންކަން ދިނުމުން އޭގެ ބަދަލުގައި ޗާގޮސްގެ ރަށްތަކަށް އިނގިރޭސިންގެ ބާރު ހިނގާ ގޮތަށް 1970 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ބަދަލު ކުރުމުންނެވެ. އޭގެ ފަހުން ޗާގޮސްގެ ރަށްތަކުން ގަދަކަމުން މީހުން ބޭލުވީ އެވެ. އޭރު އެތަނުގެ އާބާދީއަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 2،000 މީހުންނެވެ.

ޗާގޮސްގެ މައްސަލާގައި އިނގިރޭސިވިލާތް ވަނީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ކޯޓުތަކުގައި ދެ ފަހަރަށް ނާކާމިޔާބު ވެފަ އެވެ. މި ނާކާމިޔާބީއާ އެކު ވެސް އިނގިރޭސިވިލާތުން ބައިނަލްއަގުވާމީ ނިންމުންތައް ބަލައިނުގަނެ ރަށްތައް ހަވާލު ނުކޮށް ތިބުމުގެ ސަބަބުން އިންޑޯ-ޕެސިފިކް ސަރަހައްދުގައި އެހެން ގައުމުތަކާ ގުޅުން ވެސް ވަނީ ގޯސްވެފަ އެވެ.

އދ.ގެ އެންމެ މަތީ ކޯޓު ކަމަށްވާ، އިންޓަނޭޝަނަލް ކޯޓް އޮފް ޖަސްޓިސް (އައިސީޖޭ) އިން 2019 ވަނަ އަހަރު ވަނީ ޗާގޮސްގެ މައްޗަށް އިނގިރޭސިވިލާތުން ބާރު ހިންގުމަކީ ގާނޫނާ ހިލާފް އަމަލެއް ކަމަށް ކަނޑައަޅައިފަ އެވެ. އަދި އެތަނުގެ ހައްގުވެރި ފަރާތަކީ މޮރިޝަސް ކަމަށް އެ ނިންމުމުގައިވެ އެވެ. އެކަމަކު މިއީ އެ ކޯޓުގެ ލަފައެއް ކަމަށް ވާތީ އަމަލުކުރުން ލާޒިމް ނުވާނެތީ އިނގިރޭސި ވިލާތް ގޮތް ދޫނުކޮށް އޮތް ނަމަވެސް ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތަކާ ހިލާފްވާ ގައުމެއްގެ ނަން ލަގަބު އިނގިރޭސިވިލާތަށް އޮތުމުން އެކަން ވަނީ ކަންބޮޑުވުމަކަށް ވެފަ އެވެ.

އެ ނިންމުމާ ގުޅުވައި، މޮރިޝަސް އިން އިންޓަނޭޝަނަލް ޓްރައިބިއުނަލް ފޯ ދަ ލޯ އޮފް ދަ ސީ (އިޓްލޮސް) އިން އަށް މައްސަލަ ހުށަހެޅި އެވެ. އެއީ ޗާގޯސްއަށް ހިނގާނީ މޮރިޝަސްގެ ބާރު ކަމަށް ވާތީ ދިވެހިރާއްޖެ އާއި ޗާގޯސްގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދާ ފުށުއަރާ ހިސާބުގެ އިން ވަކިކޮށްދިނުމަށް އެދި އެވެ. އެ ޓްރައިބިއުނަލް އިން ވެސް ނިންމީ ޗާގޮސްގެ މައްޗަށް އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ބާރު ނުހިނގާނެ ކަމަށެވެ. އެހެންވެ މޮރިޝަސް އިން ހުށަހެޅި ގޮތަށް ކަނޑުގެ ސަރަހައްދު އިން މިހާރު ވަނީ ވަކިކޮށްފަ އެވެ.

ރާއްޖެ އާއި މޮރިޝަސްގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދު ކުރަހާއިރު 95،000 އަކަ ކިލޯމީޓަރުގެ ސަރަހައްދެއް ފުށުއަރާތީ އެތަން ދެ ގައުމަށް ބަހާލީ ރާއްޖެއަށް މުޅި ޖުމްލަ 47،232 އަކަކިލޯމީޓަރު ލިބޭ ގޮތަށެވެ. މޮރިޝަސް އަށް ލިބުނީ 45،331 އަކަކިލޯ މީޓަރެވެ. އެއީ ކޮންމެ ގައުމަކަށް 200 މޭލުގެ ސަރަހައްދެއް ނެގުމުން ފުށުއަރާ 95،000 އަކަކިލޯމީޓަރަށް ވުރެ ބޮޑު ސަރަހައްދު ބަހާލި ގޮތެވެ. މޮރިޝަސް އަށް ލިބުނީ ރާއްޖެއަށް ލިބުނު ކޮންމެ އަކަކިލޯމީޓަރަކަށް 0.960 އަކަކިލޯމީޓަރެވެ.

ނަމަވެސް މިގޮތަށް ނިންމުމަކީ ސަރުކާރުގެ އިހުމާލެއް ކަމަށް ބުނެ އޭރުގެ އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ވަނީ "ކަނޑުން ވިއްކާލި" ބައި ހޯދާނެ ކަމަށް ބުނެފަ އެވެ. މި ސަރުކާރުން އެ މަސައްކަތް ވަނީ ހާއްސަ ކޮމިޓީއަކާ ހަވާލުކޮށްފަ އެވެ.