ރާއްޖޭގައި މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްގެ ތަޣައްޔަރުވުން މަތީ ދަރަޖައަކަށް

މޫދު ކައިރީ އަންދަމުންދާ ކުނިފުނިން އަރާ ދުމުގެ މަތިން ދޫނިތައް އުދުހެ އެވެ. ދޮން ވެލިގަނޑާއި ރާޅުޖަހާފަށުގެ ރީތިކަން ފޮރުވިފަ އެވެ؛ ހުސް ޕްލާސްޓިކް ފުޅި އާއި ދަޅާއި އެ ނޫން ވެސް ކުނިބުނިންނެވެ. ރާއްޖޭގެ ރަށެއްގެ އަތިރިމަތި ދައްކާލާ ވީޑިއޯއެކެވެ. އެތައް ރަށަކުން ފެންނަ އާއްމު މަންޒަރެކެވެ.

"ދުނިޔޭގެ އެންމެ މަތީ ލެވެލްގެ މައިކްރޯ ޕްލާސްޓިކް ތަޣައްޔަރުކަން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ރެކޯޑްކުރެވިއްޖެ،" ވީޑިއޯގެ މަތީގައި އޮތް ސުރުހީ ބުނެ އެވެ.

ސައިންސްގެ ޚަބަރުތައް ޝާއިއުކުރާ ވެބްސައިޓެއް ކަމަށްވާ ފިޒް.އޯގްގެ އާޓިކަލް ފަށަމުން ލިޔެފައިވެ އެވެ؛ "އައްސޭރިފަށުގެ ރީތިކަމަށް މަޝްހޫރު ބައިނަލްއަގުވާމީ ފަތުރުވެރިކަމުގެ މަންޒިލެއް ކަމަށްވާ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގައި މައިކްރޯ ޕްލާސްޓިކްގެ ތަޣައްޔަރުކަން ހުރި މިންވަރު ދުނިޔޭގައި ވެސް އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގެ ތެރޭގައި ހިމެނެ އެވެ. މީގެ ސަބަބުން ތިލަ ފަރުތަކުގެ ދިރުމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ނޭދެވޭ އަސަރުކޮށް ޖަޒީރާ ރަށްތަކުގެ މީހުން ދިރިއުޅެން ކުރާ މަސައްކަތްތައް ނެތިދިޔުމުގެ ބިރު އެބަ އޮތެވެ."

ކަނޑުގެ ދިރުންތަކާއި އިންސާނުންގެ ސިއްހަތަށް ބޮޑު ނުރައްކަލަކަށް ވެފައިވާ މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސް، ނުވަތަ އާއްމުކޮށް ލޮލަށް ވެސް ނުފެންނަހާ ކުދި ޕްލާސްޓިކް އެތިކޮޅުތަކުން ރާއްޖޭގެ ސަރަހައްދެއް ވަރަށް ބޮޑަށް ތަޣައްޔަރުވެފައިވާ ކަމުގެ މި ޚަބަރަކީ އޮސްޓްރޭލިއާގެ ޔުނިވަސިޓީއަކުން ކުރި ދިރާސާއެއްގެ ހޯދުމެކެވެ. ފްލިންޑާސް ޔުނިވަސިޓީގެ މެރިން ސައިންޓިސްޓުން، ރާއްޖޭގައި މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސްގެ ތަޣައްޔަރުކަން ހުރި މިންވަރު ބެލުމަށް ކޭސް ސްޓަޑީއަކަށް ހެދީ ޅ. ނައިފަރެވެ.

"ސައިންސް އޮފް ދަ ޓޯޓަލް އެންވަޔަރްމެންޓް" ޖާނަލްގައި ހޮނިހިރުދުވަހު ޝާއިއުކޮށްފައިވާ އެ ދިރާސާ އަށް ނައިފަރާއި އެ ރަށް ކައިރީގެ ފަރާއި ގޮނޑުދޮށުގެ 22 ތަނަކުން ސާމްޕަލް ނަގައި ފަސް މިލިމީޓަރަށް ވުރެ ކުދި ޕްލާސްޓިކްކޮޅު ހުރި މިންވަރު ބެލި އިރު، ކިލޯއަކަށް 55-1127.5 މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސް ފެނުނެވެ.

ދިރާސާގެ ރިޕޯޓްގައި ބުނެފައި ވަނީ މިއީ ދުނިޔޭގައި ވެސް، އެއް ތަނަކުން މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސް ފެނިފައިވާ އެންމެ މަތީ ދަރަޖަތަކުގެ ތެރެއިން މިންވަރެއް ކަމަށެވެ.

ގިނަ ދުވަސް ވުމުން ޕްލާސްޓިކް ފުޅި ފަދަ ކުނިބުނިން ވަކިވެގެންދާ މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސް ނައިފަރު ވަށައިގެން ހުރި މިންވަރު އެހެން ބައެއް ދިރާސާތަކާ އަޅާކިޔައި ދިރާސާވެރިން ލިޔެފައިވާ ގޮތުގައި އެއީ އިންޑިއާގެ ޓެމިލް ނާޑޫގެ ތޮއްޖެހިފައިވާ ސަރަހައްދެއްގައި މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސް ހުރި ކަމަށް ދައްކާފައިވާ އަދަދު ކަމަށްވާ ކިލޯއަކަށް 3-611 މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސް އަށް ވުރެ މަތި އަދި ރާއްޖޭގެ އެހެން ސަރަހައްދަކުން ރެކޯޑްކުރެވިފައިވާ އަދަދާ ދާދި އެއްވަރެއްގެ މިންވަރެކެވެ.

އިޓަލީގެ ޔުނިވަސިޓީ އޮފް މިލާނޯ ބިކޯކާ އިން ފ. އަތޮޅުގައި ކުރި އަދި "މެރިން ޕޮލިއުޝަން ބުލެޓިން"ގައި 2018ގައި ޝާއިއުކޮށްފައިވާ އެ ދިރާސާ އިން ދައްކާފައި ވަނީ އެ އަތޮޅުގައި ކިލޯއަކަށް 197-822 ޕްލާސްޓިކްކޮޅު ހުރި ކަމަށެވެ.

ނައިފަރުން ނެގި ސާމްޕަލްތަކުގައި، ރޮއްޖެއްހެން ހަނި ދިގުކޮށް ހުރި ޕްލާސްޓިކް އެތިކޮޅުތައް 49 ޕަސެންޓަށް އަދި ކުނޑިކުނޑިވެފައި ހުރި އެހެނިހެން ޕްލާސްޓިކް 51 ޕަސެންޓަށް ހުއްޓެވެ.

"މި ހޯދުންތަކުން އެނގެނީ ކަނޑުގެ ދިރުންތަކަށް ދިރުވައިލެވޭ ސައިޒުގެ ކުދި ޕްލާސްޓިކްކޮޅުތައް، މުރަކައިގެ ރަށެއް ވަށައިގެންވާ ކަނޑުގެ މާހައުލުގައި ފެތުރިފައިވާ ކަމެވެ. މިއީ ފަރުތަކުގައި އުޅޭ ދިރޭއެއްޗެއްސަށް މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސް ކެވުމުގެ ސަބަބުން ކޮށްފާނެ އަސަރުތަކާ މެދު ކަންބޮޑުވާން ޖެހޭ ކަމެކެވެ،" ފްލިންޑާސް ޔުނިވަސިޓީގެ ދިރާސާވެރިން ލިޔެފައިވެ އެވެ.

ދިރާސާގައި އިސްކޮށް އުޅުނު އޮނާސް ދަރިވަރު ޓޯބީ ޕެޓީ "ފިޒް.އޯގް" އަށް ބުނިގޮތުގައި މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސް ގިނަވުމަކީ މާހައުލީ ނިޒާމާ މެދު އަދި ކަނޑުގެ ވަސީލަތްތަކަށް ބަރޯސާވެގެން ދިރިއުޅޭ އާބާދީތަކާ މެދު ސީރިއަސް ކަންބޮޑުވުންތަކެއް ހުރި ކަމެކެވެ. އެއީ އިންސާނުންގެ ސިއްހަތަށް ވެސް ނޭދެވޭ އަސަރުހުރި ކަމެއްކަން އޭނާ ފާހަގަކުރި އެވެ.

މި ޕްލާސްޓިކްކޮޅުތައް އަންނަނީ ކޮން ތާކުން؟

ދިރާސާގެ ރިޕޯޓުގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުގައި ނައިފަރުން ނެގި ސާމްޕަލްތަކުން ފެނުނު ބައެއް ޕްލާސްޓިކްކޮޅުތައް ހުރި ގޮތުން، އެއީ ދިގު ރާސްތާއެއް ކަޑައްތުކޮށްފައި ހުރި އެއްޗެހި ކަމަށް ބެލެވެ އެވެ. އެހެންކަމުން ބައެއް މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސް ރާއްޖޭގެ އެހެން ރަށްރަށުންނާއި އިންޑިއާ އާއި ސްރީ ލަންކާ ފަދަ އަވައްޓެރި ގައުމުތަކުން ނައިފަރު ކައިރި އަށް އޮޔާ ގޮސްފައި ހުރީ ކަމަށް ގަބޫލުކުރެވެ އެވެ.

އެކަމަކު އެހާ މަތީ އަދަދަކަށް މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސް ހުރީ ނައިފަރު މީހުންނާއި އެ ރަށާ ކައިރީ މީހުން ދިރިއުޅޭ އެހެން ރަށްރަށާއި ރިސޯޓުތަކުގެ އަމަލުތަކާއި ގޮނޑުގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރާ ރަށްރަށުން ކުނި އޮޔާ ދިޔުމާ ވެސް ގުޅިގެން ކަމަށް ބެލެވިދާނެ ކަމަށް ދިރާސާވެރިން ދެކެ އެވެ. ރިޕޯޓުގައި އެ ގޮތަށް ބުނެފައި ވަނީ ރާއްޖޭގައި، ރަނގަޅަށް މެނޭޖު ނުކޮށް ޕްލާސްޓިކް ކުނިބުނި އުފެދޭ މިންވަރު އިތުރުވުމާއި ކުނި ނައްތާލުމުގެ ކަންކަން ހުރި ގޮތަށް ބިނާކޮށްފަ އެވެ.

ފްލިންޑާސްގެ ޕްރޮފެސަރު ކެރެން ބާކް ޑަ ސިލްވާ ފިޒް.އޯގް އަށް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ރާއްޖޭގެ އިތުރުވަމުންދާ އާބާދީ އާއި ތަރައްގީގެ ދުވެއްޔާ އެއްވަރަކަށް ކުނި މެނޭޖުކުރުމުގެ މަސައްކަތެއް ނުކުރެވެ އެވެ. ކުނި އުފައްދާ މިންވަރު މަދުކޮށް ވޭސްޓް މެނޭޖްމެންޓަށް ހަލުވި ކުރިއެރުންތަކެއް ނުގެންނަހާ ހިނދަކު ކަނޑުގެ މާހައުލުތަކުން މަތީ ދަރަޖައަކަށް މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސްގެ ތަޣައްޔަރުކަން ފާހަގަކުރެވޭނެ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"ތި ލެވެލް އަށް ހިނގައިދާނެ ކަމަކަށް ނުވިސްނަން"

ފްލިންޑާސްގެ ދިރާސާވެރިން މިދިޔަ އަހަރު ނައިފަރަށް ކުރި ޒިޔާރަތުގައި އެ މީހުންނަށް ނައިފަރު އަމިއްލަ ޖަމިއްޔާއެއް ކަމަށް ވާ ޖުވެނައިލް އިން އެހީތެރިވެދިނެވެ. ތިމާވެށީގެ މަސައްކަތްތަކުގައި ވެސް ހަރަކާތްތެރިވާ އެ ޖަމްއިއްޔާގެ ވައިސް ޗެއާޕާސަން މުހައްމަދު އަހުމަދަށް، ކުނީގެ މައްސަލައަކީ އާ ކަމެއް ނޫނެވެ.

މުހައްމަދު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ނައިފަރުގައި ކުނި ރަނގަޅަށް މެނޭޖުކުރެވޭނެ ގޮތެއް ނެތުމުން ގިނަ އަދަދެއްގެ ކުނި މޫދަށް ބޭރުވެ އެވެ.

"ވާ ގޮތަކީ އެއްވެސް ފެސިލިޓީއެއް ނުހުންނާނެ. ރީސައިކަލްއެއް ވެސް ނުކުރާނެތާ. ގޮނޑަށް އަޅާލާނީ. ގޮނޑު ވަކި ވަރަކަށް ފުރުނީމާ ހައި މާކުން ކަހާލާނީ ގޮނޑުދޮށާ ކައިރި އަށް. ފުންޏަކަށް ޖަހާނީ. ދެން ގިރުމުގެ މައްސަލަ ދިމާވީމާ މޫދަށް ފައިބައިގެން ދަނީ. އެ ގޮތަށް ވަރަށް ބައިވަރު ވާނެ ފައިބައިގެން ގޮސްފައި،" މުހައްމަދު "މިހާރު" އަށް ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭގެ އިތުރުން ފަޅުތެރެއަށް އަޅާ ކުންޏާއި އޮޔާ އަންނަ ކުނީގެ ސަބަބުން، މުހައްމަދު ވިދާޅުވީ، ކައިރި ފަޅު ރަށްރަށުގެ ގޮނޑުދޮށާއި މޫދު ވެސް ހުންނަނީ ވަރަށް ހަޑިކޮށް ކަމަށެވެ.

އެންމެ ބޮޑު އެއް މައްސަލައަކީ ރިސޯޓުތަކުގެ ކުނި ތިލަފުއްޓަށް ގެންދާ މީހުން ދަތުރުގެ ވަކި ހިސާބަކުން ކުނިތައް ކަނޑަށް އަޅާލުމެވެ. އަތޮޅުގައި އެކަން އާއްމު ކަމަކަށް ވެފައިވާކަން މަސްވެރިންނަށާއި އެހެން މީހުންނަށް ވެސް ކަނޑުމަތިން ފެންނަ މަންޒަރުތަކުން އެނގިފައިވާ ކަމަށް މުހައްމަދު ވިދާޅުވި އެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވީ ތިލަފުއްޓަށް ކުނި އުފުލުމުގެ މަސައްކަތްކުރަނީ ރިސޯޓުތަކުން އެކަން ހަވާލުކޮށްފައިވާ ތާޑް ޕާޓީ ފަރާތްތަކުން ކަމަށެވެ.

"އެއް ފަހަރު އަޅުގަނޑުމެން ގޮސް ބަލާފައި ވެސް ހުންނާނެ. ހަމަ ޑަސްބިން ކޮތަޅުގައި ހުރި ގޮތަށް ހުރޭ، ދޯނި ފަހަރުން ބޭރުކޮށްލާފައި ކަނޑު ތެރެއަށް. ރިސޯޓުގެ ނަން ޖަހާފައި ހުންނަ ޕްރޮޑަކްޓްތައް ވެސް ފެނޭ. މި އަތޮޅު އެތެރެވަރީގައި ވެސް އެ މައްސަލަ ދިމާވޭ، ވަރަށް ގިނައިން،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ޅ. އަތޮޅާއި ނައިފަރަށް ދިމާވެފައި ހުރި މި މައްސަލަތަކީ ރާއްޖޭގެ އެހެން ބައެއް އަތޮޅުތަކާއި ކިތަންމެ ރަށެއްގައި އާއްމު ކަންކަމެވެ. މީހުން ޖެހުނު ތަނަކަށް ކުނި އެޅުމާއި ކުނި މެނޭޖުކުރާނެ ގޮތްތަކެއް ސަރުކާރުން ހަމަޖައްސައިދީފައި ނެތުމުގެ ސަބަބުން ގޮނޑުދޮށާއި މޫދު ކުނިބުނިން ފުރިފަ އެވެ.

ފްލިންޑާސްގެ ދިރާސާވެރިންނަށް އެހީތެރިވާން އުޅުއްވި އިރު ވެސް މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ފާހަގަކުރެއްވުނީ، މުހައްމަދު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، ކުނީގެ މައްސަލަ ބޮޑުވެފައި އޮތް މިންވަރެވެ. އެކަމަކު ދިރާސާގެ ނަތީޖާ ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އަޑުއައްސަވާފައި އޭނާ ފާޅުކުރެއްވީ ހައިރާންކަމެވެ.

މުހައްމަދު ވިދާޅުވީ ރާއްޖޭގެ ޗާލު މޫދާއި ކަނޑުގައި މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްސްގެ ތަޣައްޔަރުކަން މިހާ ބޮޑުވެފައި އޮވެދާނެ ކަމަށް ކުރިން ހީނުކުރައްވާ ކަމަށެވެ.

"އޭރު އެ މީހުން ދިރާސާކުރަމުންދިޔަ އިރު އަޅުގަނޑަށް ލިބިފައި ހުރި މައުލޫމާތަށް ބަލާފައި އެހާ ސީރިއަސް ކަމެއްގެ ގޮތަކު ނުވިސްނަން؛ ތި ލެވެލް އަށް ހިނގައިދާނެ ކަމަކަށް،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"އެއީ އެހެން ތަންތަނާ އަޅާބަލާ އިރު ފެންގަނޑު ވެސް މިހާ ސާފުކޮށް، ރީތިކޮށް ފެންނަ ތަނެއްގައި، ރަށެއްގެ ގޮނޑުދޮށުގައި ހުންނަ ކުޑަކުޑަ ކުނިކޮޅަކުން އަހަރެމެންގެ މުޅި ވެށި އެހާ ކޮންޓެމިނޭޓެޑް ކަމަކަށް ނުވިސްނޭނެތާ. ތިއީ ވަރަށް ބޮޑު ކަމެއް."

އަމުދުން، މުޅި ރާއްޖޭގައި ކުނީގެ މައްސަލަ މިހާ ބޮޑުވެފައި އޮންނަތާ އެތައް އަހަރެއް ވެފައިވާ އިރު މައިކްރޯޕްލާސްޓިކްގެ ތަޣައްޔަރުކަން އެހެން ހިސާބުތަކުގައި ވެސް މި ދަރަޖަ އަށް ހުރެދާނެ ކަމުގެ ބިރު އެބަ އޮތެވެ.