ޓްރެފިކް މައްސަލަ ހައްލުކުރަން މިނޫން ގޮތެއް ނެތީތަ؟

މާލޭގެ މަގުތައް މިވަނީ ވެހިކަލްތަކުން ތޮއްޖެހިފަ އެވެ. ވަކި ވަގުތެއް ނެތެވެ. ސައިކަލެއް ނުވަތަ ކާރެއްގައި ވިޔަސް ތަނަކަށް ދަތުރެއް ކުރުން މިހާރު ވަނީ ބޮޑު އުނދަގުލަކަށް ވެފަ އެވެ. މި މައްސަލައަަށް ހައްލެއް ނުލިބި، ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް މާލެ މިދަނީ ވެހިކަލްތަކުން ފުރި ބާރުވަމުންނެވެ.

ޓްރެފިކް ތޮއްޖެހުމުގެ މައްސަލަ އޮތް ގޮތަށް އޮއްވައި، ކުއްލިއަކަށް މިދިޔަ ބުރާސްފަތި ދުވަހު ޓްރާންސްޕޯޓް އޮތޯރިޓީން ވަނީ މާލޭތެރޭގައި ދުވާލު ގަޑީގައި މުދާ އުފުލުން މަނާކުރަން ނިންމައިފަ އެވެ. އެ ބަދަލާ އެކު ގިނަ ވިޔަފާރިވެރިން ވަނީ ރަތަށް އަރައިފަ އެވެ. ރޭގަނޑު ދަންވަރު ފިހާރަތަކާއި ގުދަންތައް ހުޅުވައިގެން މަސައްކަތްކުރުމަކީ އެއްވެސް ބަޔަކަށް ފަސޭހަ ކަމަކަށް ނުވާނެ އެވެ.

މިދިއަ ބުރާސްފަތި ދުވަހު ޓްރާންސްޕޯޓުން ނެރުނު އިއުލާނާ ގުޅިގެން އެކި ފަރާތްތަކުން ޝަކުވާކުރަން ފެށުމުން ހޮނިހިރު ދުވަހު ވަނީ އެ އުސޫލަށް އަމަލުކުރުން އަންނަ މަހުގެ އެއްވަނަ ދުވަހަށް ފަސްކޮށްފަ އެވެ.

ތަކެތީގެ އަގު ބޮޑުވާނެ

ވިޔަފާރިވެރިންގެ ކަންބޮޑުވުންތަކަށް އަދި ހައްލެއް ނުލިބެ އެވެ. އެންމެ ބޮޑު މައްސަލައެއް ކަމަށް ވިޔަފާރިވެރިން ފާހަގަކުރަނީ ރޭގަނޑު ދަންވަރު ފިހާރަތައް ހުޅުވައިގެން މުދާ ސަޕްލައިކުރަން ތިބެން ޖެހުމެވެ. އޭގެ ސަބަބުން އެހެން މައްސަލައެއް ވެސް ދިމާވެ އެވެ. އެއީ ރޭގަނޑު ވަގުތު މަސައްކަތްކުރަން ޖެހުމުން ތަކެތީގެ އަގު ބޮޑުވުމެވެ. ވިޔަފާރިވެރިން މިހާރު ވެސް ވަނީ ތަކެތީގެ އަގުބޮޑުވެދާނެ ކަމުގެ ސިގްނަލް ދީފަ އެވެ.

"ރޭގަނޑު ފިހާރަތައް ހުޅުވައިގެން މުދާ ސަޕްލައިކުރަން ޖެހިއްޖެ ނަމަ ތަކެތީގެ އަގަށް ބަދަލު އަންނާނެ. އަދި މިގޮތަށް ދާއިމަށް ކުރިޔަށް ގެންދިއުމަކީ ދަތި ކަމަކަށް ވާނެ،" ރާއްޖޭގައި ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ކާބޯތަކެތީގެ ވިޔަފާރިކުރާ ވިޔަފާރިވެރިއަކު، ނަން ނުޖެހުމަށް އެދިވަޑައިގެން، ވިދާޅުވި އެވެ.

"މިއަށް ވުރެ ރަނގަޅު ހައްލެއް ހޯދަން ސަރުކާރުން ވިޔަފާރިވެރިންނާ މަޝްވަރާކުރަން ޖެހޭ."

އެ ވިޔަފާރިވެރިޔާ ވިދާޅުވީ ރޭގަނޑު ފިހާރަތައް ހުޅުވައިގެން މުދާ ސަޕްލައިކުރަން ތިބުމަކީ ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫން ކަމަށެވެ.

ހަމައެކަނި ރޭގަނޑު މުދާ ސަޕްލައިކުރަން ދަތުރުކުރެވޭ ގޮތަށް ހަމަޖައްސައިފި ނަމަ މުޅި ބާޒާރުމަތީގެ ވިޔަފާރި ބަދަލުވެގެން ދާނެ އެވެ. މާލެ ތެރޭގައި ހިންގާ އެކި ފިހާރަތަކަށާއި ހޮޓާ، ކެފޭ، ރެސްޓޯރަންޓްތަކަށް ވެސް މުދާ ސަޕްލައިކުރަން ޖެހޭނީ ރޭގަނޑު އެވެ. އެއާ އެކު ދުވާލު ގަޑީގައި ބާޒާރުމަތީގެ ވިޔަފާރި އޮންނާނީ ހުއްޓިފަ އެވެ. އެ ސަރަހައްދުގެ ގިނަ ފިހާރަތަކަކީ ވަކިވަކިން ތަކެތި ވިއްކުމުގެ ބަދަލުގައި ހޯސޭލްކޮށް މުދާ ވިއްކަން ޓާގެޓްކޮށްގެން ހިންގާ ތަންތަނެވެ.

މާލެ ތެރޭގެ ފިހާރަތަކާއި ރަށްރަށަށް މުދާ ގެންދާ ވިޔަފާރިވެރިން މުދާ ގަންނަން ބާޒާރަށް ދަނީ ދުވާލު ގަޑީގަ އެވެ. އެހެންވެ އެއީ މާލޭގެ އެންމެ ކާރުބާރު ބޮޑު ސަރަހައްދެވެ. ނަމަވެސް ޓްރާންސްޕޯޓް އޮތޯރިޓީން ހަމަޖައްސާފައިވާ އުސޫލަށް އަމަލުކުރަން ފަށައިފި ނަމަ މުޅި ބާޒާރުމަތީގެ ވިޔަފާރި ހުއްޓުމަކަށް އަންނާނެ އެވެ. މިއީ ވިޔަފާރިވެރިންނަށް އެފޯޑްކުރެވޭނެ ކަމަކަށް ނުވާނެ އެވެ.

"ރޭގަނޑު ސަޕްލައިކުރާ ނަމަ ބާޒާރުމަތީ ފިހާރަތަކުގެ އިތުރުން ރަށުތެރޭގެ ފިހާރަތައް ވެސް ހުޅުވައިގެން ތިބެން ޖެހޭނީ. އަޅުގަނޑަށް ހިއެއްނުވޭ ސަރުކާރުން މިގޮތަށް ބާއްވާނެހެނެއް. ސަރުކާރުގެ ބޭނުމަކަށް ވެސް ވާނީ ވީހާ ވެސް ރައްޔިތުންނަށް ފަސޭހަކޮށްދިނުން،" ވިޔަފާރިވެރިޔަކު ވިދާޅުވި އެވެ.

ބާޒާރުމަތީގައި ވިޔަފާރިކުރާ އެހެން ވިޔަފާރިވެރިއަކު ވެސް ވިދާޅުވީ ހަމައެކަނި ރޭގަނޑު ދަންވަރު މުދާ ސަޕްލައިކުރަން މުވައްޒަފުން ހޭލާ ބޭތިއްބެން ނޯންނާނެ ކަމަށެވެ.

"ޓްރެފިކް މައްސަލަ ހައްލުކުރަން ޖެހޭނީ ވިޔަފާރިތައް ހުއްޓުވައިގެނެއް ނޫން. އެ މައްސަލަ ހައްލުކުރަން އަޅުގަނޑުމެން ވެސް ބޭނުން. ކީއްވެ މާލޭގައި މިހާ ސައިކަލުތަކާއި ކާރުތައް ގިނަވެގެން މިއުޅެނީ؟. ޓްރެފިކް މައްސަލަ ހައްލުކުރަން މިނޫން ގޮތެއް ވިސްނަން ޖެހޭ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

މާލޭގެ ޓްރެފިކަށް ބޮޑު ބަދަލެއް އައި އެހެން ކަމެއް ވެސް އެއް ވިޔަފާރިވެރިޔަކު ފާހަގަކުރެއްވި އެވެ.

"އިސްލާމީ މަރުކަޒުގެ ދެ ފަރާތުގައި އޮންނަ ދެ މަގު ބަންދުކުރުމުން ބާޒާރުމަތިން ރަށު ތެރެއަށް ދަތުރުކުރަން ޖެހޭ މަގުތައް މިވަނީ ފުރި ބާރުވެފައި. ހާއްސަކޮށް ސްކޫލްތައް އޮންނަ ގަޑީގައި އެއްގޮތަކަށް ވެސް ދަތުރެއް ކުރެވޭ ވަރެއް ނުވޭ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ވިޔަފާރިވެރިން ބުނާ ގޮތުގައި ބޮޑެތި ލޮރީތަކުން މާލޭގެ މަގުތައް ތޮއްޖެހުން ކުޑަކުރަން ބޭނުން ނަމަ ޓްރެފިކް ފްލޯއަށް ބަދަލު ގެންނަން ޖެހެ އެވެ. އެންމެ ބޮޑު މައްސަލައެއް ގޮތުގައި ފާހަގަކުރަނީ ގަލޮޅަށާއި ހެންވޭރަށް މުދާ ހިފައިގެން ދަތުރުކުރަން އުފުލަން ޖެހޭ ތަކުލީފެވެ.

"ބާޒާރުމަތީގައި ހުންނަ ފިހާރައަކުން މުދާ ހިފައިގެން ގަލޮޅަށް ނުވަތަ ހެންވޭރަށް ދާ ނަމަ މިހާރު ގަޑިއިރަކަށް ވުރެ ގިނައިރު ނަގާ. ވާ ގޮތަކީ ސްކޫލް ގަޑީގައި ޗާނދަނީމަގުގެ އުތުރު ކޮޅު ބަންދުކޮށްލާނެ. ދެން ޖެހޭނީ ބޭރު މަގަށް ޑައިވާޓްކުރަން،" އޭނާ ބުންޏެވެ.

މާލޭގައި ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ފަރުނީޗަރުގެ ވިޔަފާރިކުރާ ކުންފުންޏެއްގެ ވެރިޔަކު ވިދާޅުވީ ރޭގަނޑު ދަންވަރު ފަރުނީޗަރު ފަދަ ތަކެތި ހިފައިގެން ކޮންމެ ރެއަކު ދަތުރުނުކުރެވޭނެ ކަމަށެވެ.

"އޮފީސް ނިމޭ ގަޑި އާއި ސްކޫލްތައް ނިމޭ ގަޑީގައި ބޮޑެތި ވެހިކަލްތައް ނުދުއްވޭ ގޮތަށް ހެދިދާނެ. ނަމަވެސް މިހާރު އޮތް ގޮތަށް އަމަލުކުރަން ޖެހޭ ނަމަ ވިޔަފާރި ޑެޑްލޮކަކަށް ދާނީ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ބާޒާރުމަތީގައި ވިޔަފާރިކުރާ މީހުންގެ އިތުރުން ހޯސޭލްކޮށް ފެންކާ ވިއްކާ ކުންފުނިތަކުގެ ވެސް ޝަކުވާއަކީ އެއީ އެވެ. ރޭގަނޑު ދަންވަރު ހޭލައި ތިބެ ފިހާރަތަކަށާއި ހޮޓާ، ކެފޭ، ރެސްޓޯރަންޓް އަދި ގޭގެއަށް ވެސް ފެން ސަޕްލައިކުރުމަކީ ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫން ކަމަށް ބުނެ އެވެ.

ވެހިކަލްތައް މަދުކުރުން ނޫން ގޮތެއް ނެތް

މާލޭގައި ލައްކައަށް ވުރެ ގިނަ ވެހިކަލް ރަޖިސްޓްރީކޮށްގެން ދުއްވާ ކަމަށް ތަފާސްހިސާބުތަކުން ދައްކަ އެވެ. ދެ އަކަ ކިލޯމީޓަރުގެ ރަށެއްގައި މިއީ އިންތިހާއަށް ގިނަ އަދަދެކެވެ.

ވެހިކަލްތަކުން ތޮއްޖެހުމުގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސަބަބަކީ އެއްވެސް ކޮންޓްރޯލެއް ނެތި ބޭނުން އަދަދަކަށް ވެހިކަލް އެތެރެކޮށް ދުއްވުމުގެ ފުރުސަތު ހުޅުވާލާފައި އޮތުމެވެ. ދުނިޔޭގެ ބައެއް ގައުމުތަކުގައި އަމަލުކުރާ ގޮތަށް މާލޭގައި އެންމެ ގިނަވެގެން ދުއްވޭނެ ވެހިކަލްގެ އަދަދު ކަނޑައެޅުމުން އެ މައްސަލަ ކޮންމެވެސް ވަރަަކަށް ހައްލުވާނެ ކަމަށް ތަޖުރިބާކާރުން ވިދާޅުވެ އެވެ.

"މާލޭގެ ޓްރެފިކް މައްސަލަ ހައްލުކުރަން ބޭނުން ނަމަ އަހަރަކު މާލޭގައި ރަޖިސްޓްރީކުރެވޭނެ މިންވަރު ކަނޑައަޅަންވީ. އޭގެ އިތުރުން ސެކަންޑް ހޭންޑް ވެހިކަލްތަކުން ނަގާ ޑިއުޓީ ބޮޑުކުރަންވީ. އޭރުން ބާ ވެހިކަލްތައް ވެސް މަދުވާނެ،" ޓްރާންސްޕޯޓް ދާއިރާގެ ތަޖުރިބާކާރަކު ވިދާޅުވި އެވެ.

"އަދި އުޅަނދެއް ރަޖިސްޓްރީކޮށްގެން ދުއްވާނެ އެންމެ ދިގު މުއްދަތެއް ވެސް ކަނޑައަޅަން ޖެހޭ. މިފަދަ ފިޔަވަޅުތަކެއް ނާޅައި މި މައްސަލަ ހައްލެއް ނުވާނެ."

ޓްރާންސްޕޯޓްގެ އާ އުސޫލަކީ އެއް ބަޔަކަށް ކަމުދާ އުސޫލަކަށް ވެދާނެ އެވެ. އަދި އެކަން ދިފާއުކޮށް އެ އޮތޯރިޓީ އާއި ސަރުކާރުގެ ކަމާ ބެހޭ އެހެން އިދާރާތަކުން ވެސް ދަނީ ވާހަކަދައްކަމުންނެވެ.

ނަމަވެސް މިހާރު ގެނައި ބަދަލާ ގުޅިގެން ބައެއް ވަގުތުތަކުގައި މާލޭގެ މަގުމަތީގައި ބޮޑެތި ވެހިކަލްތައް ނުދުއްވި ނަމަވެސް، އެއާ އެކު މުދަލާއި ހިދުމަތުގެ އަގުތައް އުފުލުމަށް ވިޔަފާރިވެރިންނަށް މަޖުބޫރުވާނެ އެވެ.

ޓްރާންސްޕޯޓް އޮތޯރިޓީގެ ޑިރެކްޓަރު ޖެނެރަލް މުހައްމަދު ރަފީއު ވިދާޅުވީ އަލަށް ހަމަޖެއްސި އުސޫލް އިއުލާންކުރުމުން އެންމެން ވެސް ދައްކަނީ އޭގެ ސަބަބުން ދިމާވާ ގޮންޖެހުންތަކުގެ ވާހަކަ ކަމަށެވެ. އެކަމަކު ގަވައިދާ އެއްގޮތަށް ހުރިހާ ފަރާތްތަކުން ވެސް އަމަލުކުރުމުން ގަވައިދާ އެއްގޮތަށް އުޅެން މަގުފަހިވެގެން ދާނެ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"އަޅުގަނޑުމެން ބެލިބެލުމުން ގުދަންތައް މިހުންނަނީ މުޅިން ގަވައިދާ އެއްގޮތަކަށް ނޫން. ގުދަންތަކުން މުދާ ލޯޑެއް ނުކުރެވޭނެ ގުދަން ތެރެއަށް ވައްދައިގެން ނޫނިއްޔާ،" ރަފީއު ވިދާޅުވި އެވެ.

"ހުސްއެކަނި އެއް ސައިޑެއް ނޫން އޮތީ. މިއާ އެކު އެބަ ޖެހޭ ގަވައިދުން މިކަންތައްކުރަން ބާރު އަޅަން ވިޔަފާރިކުރާ ފަރާތްތަކުން ވެސް."

އޭނާ ވިދާޅުވީ އަމިއްލަ ބޭނުމަކަށް ބާޒާރުން ވިޔަސް އެހެން ތަނަކުން ވެސް ތަކެތި ގަނެގެން ގެންދަން އެއްވެސް ހުރަހެއް ނޯންނާނެ ކަމަށެވެ.

އެކަމަކު ޓްރާންސްޕޯޓް އޮތޯރިޓީން އަލަށް ހަމަޖެއްސި އުސޫލަށް އަމަލުކުރަން ފަށައިފި ނަމަ ދިމާވާނެ އެތައް މައްސަލަތަކެއް އެބަ ހުއްޓެވެ. އެކަން ތަޖުރިބާކުރުމުގެ ވަގުތު މި އަންނަނީ ޖެހެމުންނެވެ.