ކާށިދޫ: މާބަގީޗާތަކާ އެކު "ދެ އަންބަށް"!

މާލެ އަތޮޅު ކާށިދޫ، ޒަމާނުއްސުރެ މަޝްހޫރުވެފައި އޮންނަނީ ދަނޑުވެރި ރަށެއްގެ ގޮތުގަ އެވެ. ވަށައިގެން ކަނޑު އޮތަސް މަސްވެރި ރަށަކަށް ނުވުމުގައި ސަބަބުތަކެއް ވެސް އެބަ ހުއްޓެވެ. ކައިރިން އެން ހިފޭނެ ހަލެއް، ގިރިއެއް ނުވަތަ ފަޅެއް ވިޔަސް ނެތުމަކީ މައިގަނޑު ސަބަބެވެ. އެހެންކަމުން މި ރަށުގެ މީހުން އިޚްތިޔާރު ކުރީ ރަށުގައި ތިބެގެން ކުރެވޭނެ މަސައްކަތެކެވެ. ދަނޑުވެރިކަމެވެ.

މަސްވެރިކަމާ އަޅައި ބަލާއިރު ހައްޓަށް ލުއިވެފައި ކޮންމެ ދުވަހަކު ވެސް އާއިލާއާ އެކުގައި އުޅެވެ އެވެ. ކުރާ މަސައްކަތާ އަޅައި ބަލާއިރު ލިބޭ އާމްދަނީ ކުޑައެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު އަދި މާ އަރާމެވެ. މާ ހިތްފަސޭހަވެފައި އުފާވެރިކަން ވެސް މާ ބޮޑެވެ.

މިއަދު ކާށިދޫގައި އޮތީ ހަމައެކަނި ފަތްކޭލައި މޭވާ އާއި ތަރުކާރީގެ ބާވަތްތަކުގެ ދަނޑުވެރިކަމެއް ނޫނެވެ. ގެއާ ދުރަށް ވަލުތެރެ އަށް ގޮސް ކުރަމުން އައި އެ ދަނޑުވެރިކަމުގެ އިތުރުން އަމިއްލަ ގޯތި ތެރޭގައި މިހާރު ވަނީ މާގަހާއި ބަގީޗާ ގަހުގެ ދަނޑުވެރިކަން ފުޅާ ކޮށްފަ އެވެ.

ކާށިދޫގެ ވަރަށް މަދު ގެއެއް ނޫނީ ކޮންމެ ގެއަކީ ވެސް މިހާރު އޭގެ ޒާތުގައި ވަކި ބަގީޗާއެކެވެ. ބޮޑެތި ގޯތިތަކުގެ ކުޑަތަންކޮޅުގައި ހަދާފައި ހުރި ގެ ފިޔަވައި، މުޅި ގޯތި ބަގީޗާ ގަސްތަކުން ފުރާލާފައިވާ ގެތައް މަދެއް ނޫނެވެ. އެމީހުން އެ ގަސްތައް ހައްދައި ބަލަހައްޓަނީ އެ ކަމަށް ވަގުތު ހުސްކޮށް ގިނަ ވަގުތުތަކެއް އެ ގަސްތަކާ އެކުގައި ހޭދަ ކުރަމުންނެވެ.

ބައެއް މީހުން ބުނި ގޮތުގައި އެމީހުން ބަގީޗާ ގަސް ހައްދަން ފެށީ ހަމައެކަނި އަމިއްލަ އުފަލަށްޓަކަ އެވެ. އާމްދަނީ ހޯދާކަށް ނޫނެވެ. މި ރަށުގެ ބައެއް މީހުން ސިފަކުރި ގޮތުގައި ބަގީޗާ ގަސް ހައްދާ ބައެއް މީހުން، އެމީހުންގެ އުފަން ދަރިން ދެކެ ވާހާ ލޯބި އެ ގަސްތަކަށް ކުރެ އެވެ.

"ބައެއް މީހުން ދުވާލުގެ ހުރިހާ ވަގުތެއް ހޭދަކުރާނީ، ގޯތިތެރޭގައި ހައްދާފައި ހުންނަ ގަސްތަކުގެ ތެރޭގައި. ކޮންމެ ވަގުތަކުން ދިޔަސް އެމީހުން ފެންނާނީ އެ ގަސްތަކުގެ ތެރޭގައި. އެ ގަސްތަކަށް ފެންދީ ހެއްދުމުގައި މުޅި ދުވަސް އެ ހޭދަކުރަނީ. އެހާ ވެސް ލޯބިވާނެ އެ ގަސްތައް ދެކެ. ބައެއް މީހުން ބަގީޗާތަކަށް ވަދެލީމާ ހީވާނެ އެ ގަސްތައް އެ މީހުންނާ ވާހަކަ ދައްކާހެން ވެސް. އެހާ ވެސް އެމީހުންނާ އެ ގަސްތަކާ ގުޅުން ބޮޑުވާނެ،" މި ރަށުގައި ހުންނަ އަތޮޅު މަދަރުސާގެ ހިސާބު ޓީޗަރެއް ކަމަށްވާ އިމްރާން މުހައްމަދު ވިދާޅުވި އެވެ.

މި ރަށު ބްލެސިމް ހޯމް އަށް ވަދެލީމާ އިމްރާންގެ އެ ވާހަކަ ގަބޫލުކުރެވުނު ކަހަލަ އެވެ. އުމުރުން 14 އަހަރުން ފެށިގެން ބަގީޗާ ހެއްދުމުގައި އުޅޭ މުހައްމަދު ޝާހިދު، 46، އޭނާގެ ގޭގެ ގޯތިތެރޭގައި ހައްދާފައިވާ ހިތްގައިމު ބަގީޗާ ވަރަށް ބޮޑަށް ތަފާތެވެ. ތަފާތު މާމެލާމެލީގެ ތާޒާކަމުގެ އިތުރުން ބަގީޗާގަސްތަކުގައި ވެސް ހުރީ އާދަޔާ ޚިލާފު ދިރުމެއް ކަން ފާހަގަ ކުރެވެނެވެ.

"އެހާ ކުރިން ފެށިގެން ކުރަމުން އަންނަ މަސައްކަތް މިއަދާ ހަމައަށް ވެސް މެދެއް ނުކެނޑެ. ސްކޫލްގައި ކިޔަވަން އުޅުނު އިރު ވެސް ހަމަ ގަސް ހެއްދުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަން. މި ކަމަށް ހުރި ޝައުގެއްގެ ބޮޑުކަމުން މިހާ ދުވަހު މި ކުރެވުނީ. އެކަމު މިހާރު ވިޔަފާރި އުސޫލުން މި ކުރަނީ. އެކި މަހު އެކި ވަރަށް އާމްދަނީ މި ލިބެނީ،" ކ. އަތޮޅު މަދަރުސާގެ ސާނަވީ ދިވެހި ޓީޗަރެއްގެ ވަޒީފާގައި ހުރި ޝާހިދު ބުންޏެވެ.

އޭނާ ބުނި ގޮތުގައި ރީތިކޮށް ތާޒާކަމާ އެކު ހެދިފައި ހުންނަ ކޮންމެ ގަހަކަށް ވެސް ޑިމާންޑް އޮވެ އެވެ. އޭގައި މާއަޅާ ގަސްތަކާއި ގޭތެރޭގައި ހައްދާ ޒާތުގެ ގަސްތަކާ ދެމެދު މާ ބޮޑު ތަފާތެއް ނެތް ކަމަށް އޭނާ ބުންޏެވެ. ގިނައިން މާލެ އަށް ގަސް ސަޕްލައިކޮށްދޭ އިރު ބައެއް ފަހަރު ރިސޯޓްތަކަށް ވެސް ގަސް ވިއްކާ ކަމަށް އޭނާ ބުންޏެވެ.

އެ މީހުން އެހާ ލޯބިން އެ ގަސްތައް ހައްދައި ބަލަހައްޓަނީ، އެ ގަސްތަކުން މައިގަނޑު ދެ ފައިދާއެއް ލިބޭތީ އެވެ. އެއް ކަމަކީ އެ ބަގީޗާތަކަށް ވަދެލުމުން ނަފްސަށް ލިބޭ ތާޒާކަމާއި ހަމަޖެހުމެވެ. އެ ގަސްތަކުގައި ފޮޅިފައިވާ އެކި ކުލައިގެ މާމެލާމެލީގެ މީރު ވަހުން ނަފްޒު ތާޒާކޮށްދޭ އިރު، އެކި މަލުގައި ހުރި ސާފު އެ ކުލަތަކުން ސިކުނޑީގެ ވަރުބަލިކަމާއި ހާސްކަން ފިލުވައިދެ އެވެ.

ދެވަނަ ކަމަކީ އެ ގަސްތަކަށް އޮތް ޑިމާންޑެވެ. މާލެ އާއި ރިސޯޓްތަކަށް ގަސް ގަންނަން ބޭނުންވާ ވަރު ބޮޑުކަމެވެ. ގަސްތައް ވިއްކައިގެން ލިބޭ އާމްދަނީ ރަނގަޅު ވުމެވެ. އެހެންކަމުން އެ ގަސްތަކަށް އެމީހުންގެ ހިތުގައި ޚާއްސަ ލޯތްބެއް އޮވެ އެވެ. ބޮޑު ކުލުނެއް ވަނީ ޖެހިފަ އެވެ. އެ ގޭގޭގައި އުޅޭ ކުޑަކުދިން ވެސް ދެކޭ ގޮތުގައި އެ ގަސްތަކަކީ މިހާރު އެ ކުދިންގެ އާއިލާގެ މެމްބަރުންނެވެ. ގަހަކުން ފަތެއް ނުވަތަ މަލެއް ވިޔަސް ބިނދެލާކަށް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ.

"މިއީ މާ ބޮޑު ޚަރަދެއް ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ނޫން. ފެންދީ ރަނގަޅަށް ބެލެހެއްޓީމަ ގަސްތައް ވަރަށް ރީތިކޮށް ހެދޭނެ. ދެން އަނެއްކާ ތަރުކާރީ ކަހަލަ އެއްޗެހި ހައްދާއިރު، އެއް ފަހަރު ކަނޑައިފިއްޔާ މި ޖެހެނީ އަނެއްކާ މުޑުވައް ގަނެގެން އިންދައިގެން ހައްދަން. މި ކަހަލަ ގަސްތަކުގައި މިވާ ގޮތަކީ އަޅުގަނޑު މިތަނުން ގަހެއް ވިއްކާލަން ޖެހުނީ އެ ގަހުން އޮފިކޮޅެއް ކަނޑާފައި އިންދީމާ އިތުރު ގަހެއް އުފެދުނީ. މުޑުވައް ގަނެގެން އެ ޚަރަދު ކުރާކަށް ނުޖެހޭނެ،" ގޯތިތެރޭގައި މާގަސް ހެއްދުމުގެ ދަނޑުވެރިއެއް ކަމަށްވާ މުހައްމަދު ބުންޏެވެ.

އެ ރަށުގެ އެހެން އަންހެނަކު ވެސް ބުނީ އޭނާ މާގަސް ހެއްދުމަށް މާ ބޮޑު ޚަރަދެއް ނުކުރާ ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް އަމިއްލަ ހިތްހަމަޖެހުމަށް ހުސް ވަގުތުގައި ކުރަން ފެށި މި މަސައްކަތުން ބޮޑު އާމްދަނީއެއް ލިބެން ފެށުމުން މިހާރު ވިޔަފާރި އަށް އިސްކަން ދޭ ކަމަށް އޭނާ ބުންޏެވެ.

"މިކަމަށް މާ ބޮޑު ޚަރަދެއް ނުކުރަން. ފްލޮރަލް ކޮޅެއް ގަންނަނީ. ދެން ފެންދީގެން ހައްދަނީ. ގަސްކާނާއެއް ވެސް އިތުރު ކެމިކަލްތަކެއް ވެސް ނާޅަން. އެހެންވީމާ ވާގޮތަކީ ލިބޭ އާމްދަނީ އަކީ ކުރާ ޚަރަދާ އަޅައި ބަލާއިރު ބޮޑު އާމްދަނީއަކަށް ވޭ. މަހަކު 3،000-4،000ރ. އެބަ ލިބޭ ހަމައެކަނި މި ކުޑަ ތަންކޮޅުން ވެސް،" ގޯތިތެރޭގައި ގަސް ހައްދާފައި އޮތް 200 ވަރަކަށް އަކަފޫޓުގެ ތަންކޮޅަށް އިޝާރާތްކޮށް އަންހެނަކު ބުންޏެވެ.

މި ރަށުގައި އެންމެ ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ދެ ބާވަތުގެ ދަނޑުވެރިކަން ވެސް ކުރާ މި ރަށު ގުރަހަ، އާދަމް އަބްދުﷲ ބުނި ގޮތުގައި ދަނޑުބިމުގައި މޭވާ އާއި ތަރުކާރީ ހައްދާފައި ގޯތިތެރޭގައި ހައްދާ ބަގީޗާ ގަސްތަކުން ވެސް ގޭގެ ހުރިހާ ޚަރަދެއް ކަނޑާފައި ރަނގަޅު ފައިދާ ލިބެ އެވެ.

"އަޅުގަނޑުމެންގެ ހުރިހާ ޚަރަދެއް މި ކުރަނީ ހަމައެކަނި މިކަމުން. އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި އޮންނަނީ އޯޑަރު ލިބޭ ވަރަށް ނުހެއްދިފައި. މި ރަށުން މާލެ އަށް އެބަ ދަތުރު ކުރޭ ހަފުތާއަކު ދެ ބޯޓު. އެއިން ދަތުރެއްގައި އަޅުގަނޑުމެން މާލެ އަށް ގަސް ނުފޮނުވާ ފަހަރެއް ވަރަށް މަދުވާނެ. އެންމެ ގިނަ އޯޑަރު މިހާރު ލިބިފައި ހުރީ ސަރުކާރުގެ އޮފީސްތަކުން،" އާދަމް އަބްދުﷲ ބުންޏެވެ.

މި ރަށުގެ ޒަމާންވީ ބައެއް ގޯތިތަކަކީ އެކަށީގެންވާ ބޮޑެތި ގޯތިތަކަށް ވާއިރު، ބައެއް ގޭގޭގައި ބަގީޗާ ހައްދާފައި އޮންނަ ސަރަހައްދުގެ ބޮޑުމިން 1،000-1،500 އަކަފޫޓުވަރު ވާނެ އެވެ. އެ މީހުން މިހާރު ތިބީ މަސައްކަތުގައި އަތުކުރި އޮޅާލައިގެންނެވެ.

މާގަހުގެ ދަނޑުވެރިކަން ކުރާ ގިނަ މީހުންނަކީ، ތަރުކާރީ އާއި މޭވާގެ ބާވަތްތަކުގެ ދަނޑުވެރިކަން ވެސް ކުރާ މީހުންނެވެ. އެހެން ކަމުން ބައެއް މީހުން ދުވާލުގެ ވަގުތުތައް އޮންނަނީ ދެ ބަޔަކަށް ބަހާލައިފަ އެވެ.

އެއް ދަނޑުވެރިއަކު ސިފަ ކޮށްދެމުން ބުންޏެވެ؛ "މިއީ ހަމަ ދެ އަންބަތް މީހުނާ އިނދެގެން އުޅުން ކަހަލަ ކަމެއް. ދަނޑުތަކުގައި ތަރުކާރީ އާއި މޭވާ ހައްދާއިރު ބަލަހައްޓާ ވަރަށް ގޯތިތެރޭގައި ހައްދާ މި ގަސްތަކަށް ވެސް އަޅާލަން ޖެހޭ. އެއްވެސް ކޮޅަކަށް ފަރުވާ ކުޑަކުރެވިއްޖެއްޔާ ޝަކުވާ އަންނާނެ ނޫންތޯ؟"